بدنبال شکستگی استخوان بخصوص وقتی شکستگی نزدیک یک مفصل است ممکن است خشکی حرکت مفصل یا محدودیت حرکت مفصلی ایجاد شود.
بعضی از مفاصل زودتر از دیگر مفاصل استعداد خشک شدن و محدودیت حرکتی دارند. زانو، شانه، مفاصل انگشتان دست و آرنج از این دسته اند.
علت های محدودیت حرکتی و خشکی مفصل بعد از شکستگی استخوان
محدود شدن حرکات مفصل دلایل متفاوتی دارد که مهمترین آن عبارتند از :
چسبندگی عضلات اطراف شکستگی
در هنگام شکسته شدن استخوان، عضلات اطراف آن هم صدمه میبینند. این صدمه ممکن است بصورت کوبیدگی و یا خونریزی درون بافت استخوان باشد و یا حتی ممکن است به علت آسیب لبه تیز استخوان شکسته شده، عضله مجاور آن پاره شود.
بهبودی این عضله آسیب دیده معمولا همراه با تشکیل شدن بافت ویژه ای در محل پارگی است که به آن بافت اسکار Scar tissue میگویند.
از خصوصیات این بافت آن است که به استخوان مجاورش میچسبد. نتیجه آنست که عضلات اندام هم به استخوان زیرین بخصوص در محل شکستگی میچسبد.
این چسبندگی، مانع حرکت آزادانه عضله بر روی استخوان میشود. با حرکت نکردن عضله، مفصل هم نمیتواند به راحتی حرکت کند.
ایجاد بافت اسکار در عضلات اطراف استخوان
همانطور که گفتیم بدنبال شکسته شدن استخوان و صدمه عضلات اطراف آن، بافت اسکار در درون توده عضلانی ایجاد میشود.
این بافت خاصیت انعطاف پذیری و کش آمدن عضله را ندارد. برای خم شدن مفصل، عضلات اندام باید کش بیایند و کش نیامدن آنها موجب میشود مفصل نتواند به درستی خم شود.
تنبلی و خشکی عضله
با هر بار خم شدن مفصل، عضلات اطراف استخوان کش میایند و در طول روز با خم و راست شدن مفصل، طول این عضلات هم مرتبا کم و زیاد میشود.
وقتی بیمار بعد از شکستگی، به علت درد مدتی مفصل خود را خم و راست نمیکند، برای مدتی طول عضله ثابت مانده و کش نمیاید.
نتیجه اینست که بعد از چند روز عضله سفت و خشک شده و توانایی کش آمدن خود را تا حد زیادی از دست میدهد و همین عامل موجب محدودیت در خم شدن مفصل میشود.
خشکی تاندون ها و رباط های اطراف مفصل
با هر بار خم و راست شدن مفصل، بافت های نرم آن مثل کپسول مفصلی و لیگامان ها و تاندون های آن کش میایند و این کار بطور مکرر در طول روز اتفاق میفتد.
وقتی بیمار بعد از شکستگی به علت درد، مدتی مفصل خود را خم و راست نمیکند، برای مدتی طول این بافت ها ثابت مانده و کش نمیایند.
نتیجه اینست که بعد از چند روز توانایی کش آمدن خود را تا حد زیادی از دست داده و همین امر موجب محدود شدن حرکات مفصل میشود.
خونریزی و چسبندگی داخل مفصل
گاهی بدنبال شکستگی های استخوان بخصوص اگر در نزدیکی مفصل ایجاد شود. داخل و یا اطراف مفصل خونریزی میکند و یا حداقل بدنبال ضربه ملتهب میشود.
این التهاب یا خونریزی بعد از مدتی موجب تشکیل بافت اسکار در داخل یا اطراف مفصل میشود و چون این بافت اسکار قابلیت کش آمدن خوبی ندارد موجب محدود شدن حرکت مفصل میشود.
گاهی این بافت اسکار مانند یک چسب موجب چسبیدن قسمتهایی از مفصل میشود و همین امر مانع حرکت آزادانه و روان قسمت های مختلف مفصل میشود که نتیجه آن محدود شدن حرکات آن است.
نکروز آوازکولر و سیاه شدن استخوان
شکستگی ممکن است موجب نکروز آوازکولر قسمتی از استخوان که در درون مفصل قرار دارد بشود. بدنبال نکروز، شکل استخوان تغییر یافته و لایه غضروفی روی آن هم آسیب میبیند.
این تغییرات در دراز مدت موجب آرتروز و ساییدگی مفصل میشود و ساییدگی مفصل هم موجی محدودیت حرکتی در آن میگردد.
بد جوش خوردن شکستگی استخوان
اگر شکستگی داخل مفصلی باشد و بد جوش بخورد سطح مفصلی ناصاف میشود. تغییر شکل سطح مفصلی میتواند در دراز مدت موجب سائیدگی مفصل و در نتیجه محدودیت حرکتی آن شود.
محدودیت حرکتی و خشکی مفصلی بعد از شکستگی استخوان چگونه درمان میشود
بدنبال هر شکستگی ممکن است به عللی که در قبل ذکر شده است مفصل یا مفاصل نزدیک دچار خشکی و محدودیت حرکتی شوند. مفاصل شانه، زانو و آرنج بیش از دیگر مفاصل استعداد خشک شدن و محدودیت حرکتی دارند.
مهمترین راه برای پیشگیری از این محدودیت حرکتی، انجام نرمش هایی است که موجب انقباض عضلات اطراف استخوان و موجب حرکت در مفاصل اطراف شکستگی شود. این حرکات بعد از درمان شکستگی هر چه زودتر شروع شوند نتیجه بهتری خواهند داشت. در صورتیکه به هر دلیلی محدودیت حرکتی بوجود آمد درمان آن به صورت زیر انجام میشود.
نرمش
اولین قدم در درمان این بیماران شروع هرچه سریعتر نرمش های یاد شده است. گرچه انجام آنها مشکل تر شده است ولی ممکن است هنوز بتوانند تا حد زیادی به بیمار کمک کنند.
خم کردن مفصل با بیهوشی (مانیپولاسیون)
اگر بعد از چند ماه تمرین مداوم و مکرر و انجام نرمش ها مفصل به اندازه کافی خم نشد قدم بعدی درمان خم کردن مفصل توسط متخصص ارتوپدی زیر بیهوشی عمومی است. به این درمان مانیپولاسیون Manipulation میگویند.
معمولا بعد از گذشت ۶-۳ ماه از عمل جراحی شکستگی استخوان، انجام نرمش ها، دیگر کمک زیادی به بیمار نمیکنند.
خم کردن مفصل به توسط متخصص ارتوپدی با فشار زیادی انجام میشود و بسیار دردناک است و به همین خاطر با بیهوشی عمومی انجام میشود.
البته این کار ممکن است با عوارضی همراه باشد. احتمال شکستگی مجدد استخوان در محل اولیه یا در مکان های دیگر وجود دارد.
مثلا در مانیپولاسیون زانو احتمال شکسته شدن استخوان کشکک و در مانیپولاسیون شانه احتمال شکستگی بازو بخصوص در افراد مسن وجود دارد. شل شدن ایمپلنت های بکار رفته (مانند پلاک یا نیل) از عوارض دیگر این اقدام است.
احتمال موفقیت این روش زیاد نیست بخصوص اگر بیش از شش ماه از جراحی بیمار گذشته باشد.
عمل جراحی
آخرین قدم در درمان این بیماران عمل جراحی است. در این روش، پزشک جراح ارتوپد مفصل را باز کرده و بافت اسکار و چسبندگی های آن را آزاد میکند.
گاهی اوقات این عمل را با استفاده از آرتروسکوپ انجام میدهند. ممکن است نیاز باشد چسبندگی عضلات اطراف استخوان هم آزاد شود.
نکته مهم اینست که بعداز این عمل جراحی بیمار باید همان نرمش هایی را که در جراحی اول نکرده بود انجام دهد. اگر بیمار این بار هم نرمش ها را به درستی انجام ندهد خشکی دوباره ایجاد میشود و این بار ممکن است حتی مشکلات بیمار بیشتر شود.