بیماری ازگود اشلاتر (Osgood-Schlatter) یک بیماری شایع در ناحیه زانو است که بیشتر در نوجوانان، به‌ویژه ورزشکاران و کسانی که فعالیت بدنی زیادی دارند، رخ می‌دهد.
این بیماری به التهاب و درد در ناحیه‌ی بالای استخوان ساق پا (تیبیا) و در محل اتصال تاندون کشکک زانو به این استخوان اشاره دارد. ازگود اشلاتر معمولاً در زمان رشد سریع بدن در دوران نوجوانی بروز می‌کند و یکی از علل اصلی درد زانو در این گروه سنی است.
آناتومی کاربردی
استخوان کشکک به توسط تاندون بسیار محکمی به نام تاندون کشککی Patellar Tendon به قسمت بالایی استخوان درشت نی متصل میشود. انقباض عضله چهارسر ران موجب به بالا کشیده شدن کشکک و تاندون آن شده و موجب میشود زانو به حالت صاف و کشیده قرار گیرد.
محل اتصال تاندون کشکک و استخوان درشت نی معمولا کمی برجسته است ولی در این بیماری این برجستگی بیشتر شده و دردناک میشود.
علل بیماری ازگود اشلاتر
علل مختلفی میتوانند زمینه ساز بروز این بیماری باشند. مهمترین آنها عبارتند از
فعالیت فیزیکی زیاد
یکی از مهمترین علل بروز بیماری ازگود اشلاتر، فعالیت‌های فیزیکی شدید و مکرر، به‌ویژه ورزش‌هایی است که نیاز به دویدن، پریدن، یا تغییر جهت‌های ناگهانی دارند. ورزش‌هایی مانند فوتبال، بسکتبال، والیبال و دویدن تأثیر زیادی بر این بیماری دارند.
تاندون کشکک زانو، به هنگام انجام این نوع فعالیت‌ها، بارهای زیادی را تحمل می‌کند که باعث ایجاد فشار بر نقطه اتصال این تاندون به استخوان ساق پا میشود. با تکرار این فشارها، التهاب و آسیب‌دیدگی در این ناحیه به وجود می‌آید که در نهایت به بروز بیماری ازگود اشلاتر منجر میشود.
رشد و ناهماهنگی رشد استخوان و تاندون‌ها
در دوران رشد نوجوانی، استخوان‌ها سریع‌تر از تاندون‌ها و عضلات رشد می‌کنند. این رشد ناهماهنگ می‌تواند باعث شود که تاندون‌ها و عضلات کشیده شده و به استخوان‌ها فشار بیشتری وارد کنند.
در محل اتصال تاندون کشکک به استخوان ساق پا، این فشارها می‌تواند موجب التهاب و درد شود. به‌ویژه زمانی که استخوان‌ها هنوز به‌طور کامل سفت نشده‌اند (و به‌صورت غضروف باقی مانده‌اند)، این ناحیه حساس‌تر به فشارها و آسیب‌پذیرتر خواهد بود.
پدیده استخوان‌سازی در محل اتصال تاندون
یکی از واکنش‌های طبیعی بدن به فشارها و آسیب‌ها، تولید بیشتر استخوان در محل آسیب است.
در برخی از موارد، بدن در پاسخ به التهاب و فشار در محل اتصال تاندون به استخوان ساق پا، شروع به ساختن استخوان اضافی می‌کند که ممکن است به برجسته شدن ناحیه و ایجاد یک “برآمدگی استخوانی” در زیر زانو منجر شود.
این برآمدگی می‌تواند همراه با درد شدید باشد و تا زمان توقف رشد استخوان ادامه داشته باشد.
ژنتیک و ساختار بدنی
ساختار بدنی و ویژگی‌های ژنتیکی نیز می‌تواند در بروز این بیماری نقش داشته باشد. افرادی که دارای ساختار بدنی ضعیف‌تر در ناحیه زانو یا عضلات ضعیف‌تر در اطراف آن هستند، ممکن است بیشتر در معرض این بیماری قرار بگیرند.
همچنین، برخی افراد به دلیل تفاوت‌های ژنتیکی ممکن است به‌طور طبیعی مستعد التهاب و آسیب‌دیدگی در ناحیه زانو باشند.
عدم تعادل عضلانی
عضلات ضعیف یا عدم تعادل در قدرت عضلات می‌تواند فشار بیشتری را بر زانو و تاندون کشکک وارد کند. زمانی که عضلات ران، به‌ویژه عضله چهارسر ران، به‌درستی تقویت نشده باشد یا قدرت کافی نداشته باشد، فشار بیشتری بر روی تاندون کشکک وارد میشود که می‌تواند به تحریک محل اتصال آن به استخوان ساق پا منجر شود.
علائم بیماری ازگود اشلاتر چیست
مهمترین علامت بیماری ازگود اشلاتر برجستگی دردناک در زیر زانو یعنی در بالاترین قسمت استخوان درشت نی در نوجوانان ۱۶- ۱۰ ساله است. این بیماری بیشتر در ورزشکاران دیده شده و در پسران شایعتر از دختران است. بیماری در نیمی از موارد دو طرفه است.
اینجا به بررسی مهمترین علائم بیماری ازگود اشلاتر می‌پردازیم:
درد در ناحیه زیر زانو
یکی از بارزترین و شایع‌ترین علائم بیماری ازگود اشلاتر، درد در قسمت زیر زانو است. این درد معمولاً در محل اتصال تاندون کشکک به برجستگی استخوانی تیبیا احساس میشود.
درد ممکن است در ابتدا خفیف باشد و فقط هنگام انجام فعالیت‌های ورزشی یا فشار آوردن به زانو، مثلاً دویدن یا پریدن، ظاهر شود. اما با پیشرفت بیماری و ادامه فعالیت‌های ورزشی، درد ممکن است بیشتر و مداوم‌تر شود و حتی در هنگام استراحت هم احساس شود.
در حین چهارزانو نشتن کشش روی تاندون کشکک بیشتر شده و درد بیمار هم بیشتر میشود. درد زانو در صورت شدید شدن موجب لنگش بیمار میشود.
تورم و التهاب
تورم و التهاب در محل اتصال تاندون به استخوان، یکی دیگر از علائم رایج ازگود اشلاتر است. این تورم به دلیل التهاب در ناحیه تاندون و استخوان رخ می‌دهد و ممکن است به‌طور واضح در زیر زانو قابل مشاهده باشد.
در برخی موارد، ناحیه متورم گرم‌تر از سایر قسمت‌های زانو است که نشانه التهاب است. شدت تورم ممکن است با توجه به میزان فعالیت بدنی و شدت بیماری متفاوت باشد.
برجستگی استخوانی در زیر زانو
در بسیاری از موارد، یک برجستگی استخوانی کوچک یا برآمدگی در محل اتصال تاندون کشکک به استخوان ساق پا ظاهر میشود.
این برجستگی به دلیل تحریک مکرر و فشار بر روی این ناحیه به وجود می‌آید و ممکن است دردناک باشد. در بعضی موارد، این برآمدگی تا زمان تکمیل رشد استخوان‌ها باقی میماند و حتی پس از بهبودی علائم دیگر، ممکن است این برجستگی قابل مشاهده باشد.
کاهش دامنه حرکتی زانو
بیماری ازگود اشلاتر می‌تواند باعث محدود شدن دامنه حرکتی زانو شود. افراد مبتلا ممکن است احساس کنند که نمی‌توانند به‌طور کامل زانوی خود را خم یا صاف کنند، به‌ویژه پس از فعالیت‌هایی که نیاز به استفاده مکرر از زانو دارند.
این مشکل می‌تواند باعث محدودیت در انجام فعالیت‌های روزمره یا ورزشی شود و ممکن است نیاز به استراحت بیشتر یا تغییر در برنامه‌های ورزشی ایجاد کند.
درد هنگام لمس یا فشار دادن ناحیه زانو
محل اتصال تاندون کشکک به استخوان ساق پا در افراد مبتلا به ازگود اشلاتر حساس به لمس است. فشار دادن این ناحیه می‌تواند باعث افزایش درد شود. این حساسیت به لمس به دلیل التهاب و تحریک در ناحیه متأثر از بیماری است.
درد متناوب و تشدید با فعالیت
درد ناشی از ازگود اشلاتر معمولاً متناوب است و با فعالیت بدنی افزایش می‌یابد. فعالیت‌هایی مانند دویدن، پریدن، یا بالا رفتن از پله‌ها میتوانند درد را تشدید کنند.
این درد ممکن است در ابتدای فعالیت ورزشی کم باشد و پس از پایان فعالیت افزایش یابد. معمولاً پس از یک دوره استراحت، درد کاهش می‌یابد اما با بازگشت به فعالیت‌های شدید، دوباره ظاهر میشود.
درد در یک یا هر دو زانو
اگرچه بیماری ازگود اشلاتر می‌تواند هر دو زانو را تحت تأثیر قرار دهد، اما معمولاً یک طرفه است، به این معنی که بیشتر افراد درد را در یکی از زانوهای خود احساس می‌کنند. با این حال، در برخی از موارد، هر دو زانو ممکن است به‌طور هم‌زمان تحت تأثیر قرار گیرند.
تشخیص بیماری ازگود اشلاتر چگونه است
تشخیص بیماری ازگود اشلاتر عمدتاً بر اساس تاریخچه پزشکی بیمار و معاینه فیزیکی انجام میشود. این بیماری اغلب در نوجوانانی که در سن رشد هستند و فعالیت‌های ورزشی شدیدی انجام می‌دهند، دیده میشود.
پزشک با بررسی علائم و سابقه فعالیت‌های بدنی فرد، به تشخیص این بیماری نزدیک میشود. در ادامه، مراحل و روش‌های تشخیص این بیماری شرح داده شده است:
پزشک ابتدا از بیمار در مورد تاریخچه علائم، مانند درد در ناحیه زیر زانو، تورم و شدت آنها، سوال می‌کند. همچنین، فعالیت‌های ورزشی فرد و شدت آنها بررسی میشود.
بیماری ازگود اشلاتر معمولاً در نوجوانانی که ورزش‌های پرتحرک مانند دویدن، پریدن یا فوتبال انجام می‌دهند، شایع است. تشدید درد با فعالیت و بهبود آن با استراحت، از علائم کلیدی است که پزشک به آن توجه می‌کند.
در معاینه فیزیکی، پزشک ناحیه زیر زانو را به دقت بررسی می‌کند. وجود برجستگی استخوانی در محل اتصال تاندون کشکک به استخوان ساق پا و حساسیت به لمس از نشانه‌های رایج است. همچنین، پزشک ممکن است از بیمار بخواهد که حرکاتی مانند خم و راست کردن زانو را انجام دهد تا میزان درد و دامنه حرکتی ارزیابی شود.
اگرچه تشخیص از طریق معاینه فیزیکی معمولاً کافی است، اما در برخی موارد برای تأیید تشخیص و رد سایر مشکلات زانو، پزشک ممکن است درخواست رادیوگرافی کند.
تصاویر رادیوگرافی میتوانند وجود التهاب یا تغییرات در برجستگی استخوانی زیر زانو را نشان دهند. این تصاویر به پزشک کمک می‌کنند تا مشکلات جدی‌تر مانند شکستگی یا سایر بیماری‌های استخوانی را رد کند.
درمان بیماری ازگود اشلاتر چیست
درمان این بیماری معمولاً محافظه‌کارانه و غیرجراحی است و هدف اصلی آن کاهش درد و التهاب، تسهیل فرایند بهبود و جلوگیری از تشدید علائم است. در ادامه، راهکارهای اصلی درمان بیماری ازگود اشلاتر شرح داده شده است:
استراحت و کاهش فعالیت‌های ورزشی
اولین و مهمترین مرحله در درمان بیماری ازگود اشلاتر، کاهش یا توقف فعالیت‌هایی است که درد را تشدید می‌کنند.
فعالیت‌هایی مانند دویدن، پریدن، یا ورزش‌هایی که به زانو فشار می‌آورند، باید به مدت چند هفته تا ماه کاهش یابد تا به ناحیه آسیب‌دیده اجازه بهبود داده شود. در برخی موارد، نیاز به استراحت کامل از ورزش نیست، اما تنظیم و کاهش شدت تمرینات توصیه میشود.
استفاده از یخ و درمان‌های سرد
استفاده از یخ روی ناحیه دردناک می‌تواند به کاهش التهاب و تسکین درد کمک کند. بهتر است یخ را به مدت 15 تا 20 دقیقه چندین بار در روز بر روی زانو قرار دهید، به‌ویژه بعد از فعالیت‌های ورزشی. این روش ساده می‌تواند تأثیر چشمگیری در کاهش علائم داشته باشد و یک روش مؤثر در کنترل التهاب است.
داروهای ضد التهابی
داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن ممکن است برای کاهش درد و التهاب توسط پزشک تجویز شوند. این داروها به کنترل علائم کمک می‌کنند و بهبود سریع‌تری را به همراه دارند. با این حال، باید دوز و مدت مصرف این داروها طبق توصیه پزشک باشد تا از عوارض احتمالی جلوگیری شود.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی نقش مهمی در تقویت عضلات اطراف زانو و کاهش فشار روی ناحیه آسیب‌دیده دارد. تمرینات کششی و تقویتی میتوانند به تقویت عضلات ران (به‌ویژه عضله چهارسر ران) و بهبود دامنه حرکتی زانو کمک کنند.
تمرینات کششی نیز باعث افزایش انعطاف‌پذیری تاندون‌ها میشود و به کاهش فشار روی محل التهاب کمک می‌کند. فیزیوتراپیست معمولاً یک برنامه تمرینی متناسب با وضعیت بیمار طراحی می‌کند که باید به‌طور منظم انجام شود.
استفاده از زانوبند یا باند حمایتی
در برخی موارد، استفاده از زانوبند یا باند حمایتی در اطراف زانو ممکن است برای کاهش فشار بر تاندون کشکک مفید باشد. این وسایل میتوانند به پشتیبانی از زانو کمک کرده و از تشدید علائم جلوگیری کنند.
زانوبندها به‌ویژه در طول فعالیت‌های ورزشی توصیه می‌شوند تا از فشار زیاد به ناحیه حساس زانو جلوگیری شود.
گاهی اوقات که درد زانوی بیمار بسیار شدید است پزشک معالج ممکن است برای اینکه زانوی بیمار مدتی بیحرکت بماند از گچ گیری اندام تحتانی استفاده کند.
مدیریت فعالیت‌های ورزشی
بسیاری از افراد مبتلا به ازگود اشلاتر همچنان میتوانند به فعالیت‌های ورزشی خود ادامه دهند، اما باید تغییراتی در برنامه‌های ورزشی خود ایجاد کنند.
ورزش‌های کم‌فشار مانند شنا یا دوچرخه‌سواری که کمتر به زانو فشار می‌آورند، جایگزین مناسبی برای ورزش‌های پرتحرک مانند فوتبال یا بسکتبال هستند. این تغییرات کمک می‌کند که فرد فعال بماند و در عین حال از تشدید علائم جلوگیری کند.
آموزش بیمار و خانواده
آگاهی بیمار و خانواده‌اش از ماهیت بیماری و اهمیت پیروی از روش‌های درمانی بسیار مهم است. توضیح به نوجوانان در مورد نیاز به کاهش فعالیت‌های ورزشی و صبوری در طی دوره درمان، اهمیت دارد. والدین و مربیان باید حمایت کننده باشند و اطمینان حاصل کنند که فرد به برنامه درمانی خود پایبند است.
در بعضی افراد این بیماری تا چند سال بصورت فعال باقی میماند با این حال بیشتر علائم بیماری در پایان دوره بلوغ و با پایان یافتن رشد قدی نوجوان بطور خودبخودی از بین میرود.
بندرت درد زیر زانو در بعضی از مبتلایان به ازگود اشلاتر ممکن است حتی بعد از بلوغ از بین نرود. اکثر این افراد در دوران نوجوانی خود مراقبت های لازم را در مورد زانو انجام نداده و فشارهای زیادی به زانوی خود وارد کرده اند. در معاینه این بیماران مشاهده میشود که برجستگی زیر زانو همچنان باقی مانده است.
درمان جراحی
در موارد نادر و شدید که درد و علائم با وجود درمان‌های محافظه‌کارانه بهبود نیابند یا زمانی که برآمدگی استخوانی بزرگی ایجاد شده باشد که به‌طور مداوم باعث ناراحتی شود، ممکن است نیاز به جراحی باشد. با این حال، این موارد بسیار کمیاب هستند و اغلب بیماران با روش‌های غیرجراحی بهبود می‌یابند.