شکستگی مفصل ران که به آن شکستگی هیپ یا شکستگی مفصل لگن هم میگویند به دسته ای از شکستگی ها اطلاق میشود که در قسمت بالایی استخوان ران یعنی در اطراف محلی که استخوان ران با لگن مفصل میشود بوجود میایند. شکستگی مفصل ران جزء گروه بزرگتر شکستگی های لگن هستند.
قبل از ادامه بهتر است ابتدا با آناتومی لگن و مفصل ران بیشتر آشنا شوید.
علل شکستگی مفصل ران
شکستگی مفصل ران معمولا براثر زمین خوردن و یا وارد شدن ضربه مستقیم به بالای ران بوجود آمده و ارتباط نزدیکی با پوکی استخوان دارد.
استئوپروز یا پوکی استخوان، همه استخوان های بدن را به یک اندازه درگیر و متاًثر نمیکند.
استخوان قسمت بالایی ران، ناحیه مچ دست و مهره ها از مناطقی هستند که فرایند پوکی استخوان در آنها بیشتر نمایان میشود و به همین علت در سنین بالا، شکستگی در این مناطق زیاد دیده میشود.
شکستگی مفصل ران در دو گروه از مردم بیشتر اتفاق میفتد.
آنهایی که به علت پوکی استخوان دچار ضعف و کاهش استحکام در ناحیه بالای استخوان ران شده اند. این افراد بر اثر ضربه های با شدت کم مثل زمین خوردن دچار این شکستگی میشوند
افرادی که استخوان محکمی دارند ولی شدت ضربه بقدری زیاد است که موجب شکستگی میشود. مثل شکستگی در افراد جوان بدنبال تصادف اتومبیل یا سقوط از ارتفاع
علائم شکستگی مفصل ران و تشخیص آن
از مهمترین علائم شکستگی مفصل ران درد شدیدی است که در اطراف این مفصل و یا در کشاله ران احساس میشود. معمولا این درد به قدری شدید است که کوچکترین حرکتی در اندام تحتانی موجب احساس درد شدید در ناحیه لگن میشود.
در شکستگی مفصل ران، اندام تحتانی در طرف شکسته شده معمولا کوتاه تر از طرف سالم به نظر میرسد و پای طرف مبتلا به طرف خارج میچرخد.
بطوریکه وقتی به پای کسی که دچار شکستگی مفصل لگن شده نگاه میکنیم متوجه میشویم پای شکسته شده کوتاه تر از پای سالم شده و قدری به سمت خارج چرخیده است.
گرچه بیمار گاهی در شکستگی های بدون جابجایی مفصل ران میتواند راه برود ولی راه رفتن وی به سختی و همراه با درد و لنگش است. با این حال در غالب شکستگی های اطراف مفصل ران راه رفتن با پای شکسته عملا غیر ممکن است.
اگر میخواهید بدانید شکستگی های مفصل ران چه علائمی دارند و چگونه میتوان آنها را به موقع و درست تشخیص داد فیلم زیر را ببینید.
تشخیص شکستگی مفصل ران معمولا با استفاده از رادیوگرافی ساده انجام میپذیرد. در غالب اوقات در رادیوگرافی خط شکستگی و قطعات جابجا شده به وضوح دیده میشوند.
گاهی اوقات شکستگی های این ناحیه ممکن است بدون جابجایی و یا ناکامل باشند که در این صورت ممکن است تشخیص آنها در رادیوگرافی ساده بسیار مشکل شود.
در این موارد پزشک معالج برای تشخیص ممکن است از دیگر روش های تصویربرداری مانند سی تی اسکن یا ام آر آی استفاده کند.
گاهی اوقات شکستگی مفصل ران در تصویر رادیوگرافی که بطور معمول و بصورت رخ از ناحیه لگن گرفته میشود قابل دیدن نیست. در این موارد توجه به نمای نیمرخ مفصل ران میتواند خط شکستگی را نشان دهد.
انواع شکستگی مفصل ران
برحسب اینکه شکستگی مفصل ران در کدام ناحیه از قسمت های بالایی استخوان ران باشد این شکستگی ها را به سه دسته کلی تقسیم میکنند:
شکستگی های گردن ران: این شکستگی ها در ناحیه گردن استخوان ران و بین سر و ناحیه تروکانتر بوجود میایند. این شکستگی ها میتوانند دقیقا در زیر سر استخوان ران، در وسط گردن استخوان ران و یا در محل اتصال گردن و ناحیه تروکانتر باشند
شکستگی های اینترتروکانتریک: این شکستگی ها در ناحیه تروکانتر اتفاق میفتند. به زبان دیگر خط شکستگی معمولا بین تروکانتر بزرگ و کوچک قرار گرفته است
شکستگی های ساب تروکانتریک: این شکستگی ها در محدوده ای زیر تروکانتر کوچک تا حداکثر پنج سانتیمتر پایینتر از آن ایجاد میشوند. شکستگی های پائینتر از این محدوده جزو شکستگی های تنه استخوان ران تقسیم بندی میشوند
شکستگی تروکانتر کوچک یا بزرگ که معمولا بصورت کنده شدن این برجستگی ها از تنه اصلی استخوان ران است
درمان شکستگی مفصل ران
درمان شکستگی مفصل ران عمدتا استفاده از عمل جراحی است. تنها ندرتا در بیمارانی که به علت ابتلا به بیماریهای شدید و پیشرفته داخلی تحمل جراحی را ندارند یا بیمارانی که حتی قبل از شکستگی هم راه نمیرفته اند متخصص جراحی لگن ممکن است از انجام عمل صرفنظر کند. در غیر این صورت همانطور که گفته شد درمان معمولا جراحی است.
علت این نوع تصمیم گیری اینست که خطر مرگ و میر در بیماران بسیار ناتوان و مبتلا به بیماری های وخیم بالا است و ممکن است جراحی در آنها به صلاح نباشد.
کسانی هم که قبل از شکستگی اصلا راه نمیرفته اند ممکن است نیازی به جراحی نداشته باشند چون درمان جراحی به این منظور انجام میشود که بیمار بتواند راه برود.
بندرت در بعضی از انواع شکستگی مفصل ران در صورتی که شکستگی کاملا پایدار و بدون جابجایی باشد هم ممکن است پزشک معالج تصمیم بگیرد از درمان های غیر جراحی استفاده کند که عمدتا بصورت استراحت در منزل است.
با این حال خطر این نوع درمان، احتمال جابجا شدن بیشتر شکستگی در دوره استراحت است.
در صورت انتخاب روش درمانی غیر جراحی باید هر هفته از محل شکستگی بیمار عکسبرداری شود تا در صورت جابجا شدن شکستگی، پزشک معالج از آن اطلاع یافته و در صورت لزوم اقدام به جراحی کند.
مطالب بسیار مفیدی در باره درمان شکستگی مفصل ران را میتوانید در فیلم زیر ببینید.
آمادگی برای عمل شکستگی مفصل ران
همانطور که گفته شد درغالب اوقات شکستگی مفصل ران باید جراحی شود. در صورت تصمیم به درمان جراحی، برای بیمار قبل از عمل، آزمایشات خون و ادرار و نوار قلبی و رادیوگرافی از قفسه سینه به عمل میاید.
عمل جراحی معمولا با استفاده از بیهوشی عمومی یا بیحسی ناحیه ای انجام میشود. در موقع جراحی پزشک ارتوپد شکستگی را در صورتی که جابجا شده است جااندازی کرده و سپس اقدام به فیکس کردن محل شکستگی میکند.
منظور از فیکس کردن، اتصال قطعات شکسته شده به هم با استفاده از وسایل فلزی است که مردم به آن پلاتین میگویند. برای فیکس کردن محل شکستگی بسته به محل آن از وسایل گوناگونی استفاده میشود.
انواع روش های جراحی شکستگی مفصل ران
گفتیم که شکستگی مفصل ران در سه دسته اصلی قرار میگیرند. شکستگی های گردن استخوان ران، شکستگی های اینترتروکانتریک و شکستگی های ساب تروکانتریک
در شکستگی های گردن استخوان ران برای فیکس کردن محل شکستگی معمولا از چند عدد پیچ یا از وسیله ای به نام DHS (نوعی پیچ و پلاک) استفاده میشود.
در افراد مسن درمان شکستگی های جابجا شدن گردن ران جراحی تعویض مفصل است و برای درمان این بیماران سر استخوان ران در بالای شکستگی خارج شده و از یک پروتز در ناحیه لگن استفاده میشود.
در شکستگی اینترتروکانتریک برای فیکس کردن محل شکستگی معمولا از DHS یا IMN ( نوعی میله داخل استخوانی) استفاده میشود
آخرین دسته از شکستگی های مفصل ران شکستگی های ساب تروکانتریک هستند. در شکستگی ساب تروکانتریک برای فیکس کردن شکستگی معمولا از IMN) Intramedullary nail) استفاده میشود.
تصمیم گیری برای عمل جراحی
خود را در جای کسی قرار دهید که مادر یا پدرش دچار شکستگی مفصل ران شده و دکتر به او میگوید بیمار او نیاز به جراحی لگن دارد. اسم جراحی لگن که میاید خیلی ها قالب تهی میکنند. میترسند.
واقعا هم گاهی اوقات بخصوص اگر بیمار خیلی مسن یا ضعیف باشد یا از قبل بیماری خاصی داشته باشد تصمیم به عمل جراحی مشکل است.
این ترس بیشتر از این نکته منشا میگیرد که خود عمل جراحی ممکن است برای بیمار مشکلاتی را ایجاد کند. اینجا است که فرد تصمیم گیرنده از خودش میپرسد چه باید بکند. آیا باید بیمارش را به دست جراح بسپارد و یا او را به خانه ببرد تا شکستگی کم کم خودش جوش بخورد.
در غالب اوقات شکستگی مفصل ران در سالمندان ایجاد میشود و این افراد در بسیاری از مواقع بیماری های زمینه ای دارند که ریسک جراحی و بیهوشی را زیاد میکند.
بنابراین بعضی از پزشکان بجز جراحی لگن انتخاب دیگری را پیش روی بیمار و همراهان او قرار میدهند و آن عدم جراحی و استراحت کردن است.
میگویند ریسک جراحی بالا است و شکستگی بیمار ممکن است با استراحت هم خوب شود. این جا است که بیماار یا همراه او بر سر یک دو راهی قرار میگیرد. جراحی کردن یا نکردن.
عمل نکردن شکستگی مفصل ران
حقیقت امر این است که در مورد شکستگی مفصل ران چه تصمیم به جراحی بگیرید و چه جراحی نکنید هر دو این تصمیم ها ریسک ها و مشکلات خودش را به همراه دارد. تصمیم اول این است که فکر کنیم جراحی نکردن بیمار به نفع او است.
او را به منزل میبریم. مدتی در تخت استراحت میکند و شکستگی بالاخره جوش میخورد. اگر از دکتر هم بپرسیم تائید میکند که بسیاری از موارد شکستگی مفصل لگن میتوانند با استراحت جوش بخورند.
در نظر اول این تصمیم خوبی است. بیمار بدون تحمل خطرات بالقوه عمل جراحی و بیهوشی تنها با مدتی استراحت خوب میشود. البته این همه واقعیت نیست. لازمه این رویکرد استراحت بیمار تا زمان جوش خوردن شکستگی مفصل ران است. در زیر اشکالات این تصمیم را برایتان روشن میکنم.
اگر فیلم زیر را هم نگاه کنید توضیحات لازم را ارائه میدهم.
تحمل درد شکستگی مفصل ران
اولین مشکل تصمیم به جراحی نکردن بیمار مبتلا به شکستگی مفصل لگن این است که لازمه این تصمیم استراحت طولانی مدت او تا زمانی است که شکستگی جوش بخورد. جوش خوردن شکستگی مفصل ران البته اگر شرایط آن مهیا باشد و صورت پذیرد به حدود سه چهار ماه زمان نیاز دارد.
در این زمان بیمار باید در تخت استراحت کند. در هفته های اول بیمار درد شدیدی را در محل شکستگی مفصل ران احساس میکند. البته میتوانیم برای کاهش این درد از داروهای مسکن استفاده کنیم ولی مسکن نمیتواند همه درد را از بین ببرد و بیمار باید درد باقیمانده را تحمل کند.
همین درد میتواند فشار خون بیمار را بالا برده و در صورت وجود بیماری قلبی فشار زیادی را به قلب او وارد کند و این اصلا خوب نیست.
بروز زخم بستر
مشکل دیگر استراحت کردن طولانی در تخت این است که بیمار در این مدت به علت درد نمیتواند بدن خود را به اندازه کافی در تخت حرکت داده و جابجا کند و این وضعیت احتمال بروز زخم بستر را افزایش میدهد.
به تدریج پشت باسن بیمار قرمز میشود و بعد از مدتی تاول زده و زخم میشود. این زخم میتواند پیشرفت کند و مشکلات جدی را برای بیمار بوجود آورد.
ایجاد مشکلات ریوی
استراحت طولانی مدت در تخت برای یک بیمار مبتلا به شکستگی مفصل ران تهویه ریه او را کم میکند. با هر نفسی که بیمار میکشد هوای کمتری وارد ریه او میشود. این وضعیت موجب افزایش احتمال بروز عفونت های ریوی میشود.
مشکلات گوارشی و ادراری
بیمار مبتلا به شکستگی مفصل ران باید مدت زیادی در تخت دراز بکشد و حرکت دادن او هم با درد زیادی همراه است. این موجب میشود مراقبت های بهداشتی از او سخت تر شود. کسی که مدت زیادی کم تحرک است یبوست میگیرد.
از طرف دیگر ناراحتی بیمار از اینکه دیگران باید برای اجابت مزاج به او کمک کنند موجب میشود بصورت اختیاری و عمدی دفعات آن را کم کند.
این موجب افزایش یبوست و مشکلات گوارشی متعاقب آن میشود. از طرف دیگر دراز کشیدن به مدت طولانی موجب افزایش احتمال عفونت های اداری میگردد.
بد جوش خوردن شکستگی مفصل لگن
حتی اگر شکستگی با چند ماه استراحت جوش بخورد در غالب اوقات بد جوش میخورد. بد جوش خوردن شکستگی مفصل ران به معنای کوتاه شدن پا است.
از طرف دیگر بیمار باید چند ماه در تخت استراحت کند و راه نرود و این موجب ضعیف شدن عضلات لگن و ران میشود.
عضلات باید کار کنند تا قوی و سالم بمانند و با مدتی کار نکردن ضعیف میشوند. این ضعیف شدن در افراد مسن بسیار سریعتر از جوان تر ها ایجاد میشود و عضلات یک فرد مسن ممکن است بعد از چند ماه استراحت آنقدر ضعیف شوند که دیگر توان راه رفتن را نداشته باشند.
استخوان ها هم برای قوی ماندن نیاز به راه رفتن دارند. وقتی مدتی راه نرویم استخوان های ما ضعیف و پوک میشوند.
حالا فکر کنید شکستگی مفصل ران بعد از چند ماه جوش بخورد. پای بیمار کوتاه شده و عضلات او ضعیف و استخوان های او پوک شده اند. راه رفتن انسان با چنین پایی بسیار مشکل است. آن هم برای یک فرد مسن.
تصمیم به عمل شکستگی مفصل ران
میبینیم که جراحی نکردن یک شکستگی مفصل ران میتواند مشکلات زیادی را برای فرد ایجاد کند. ولی اگر تصمیم به جراحی بگیریم آیا همه این مشکلات حل میشود. آیا خود جراحی نمیتواند مشکلات بیشتری را برای بیمار ایجاد کند.
پاسخ مثبت است. تصمیم به جراحی هم مشکلاتی را در خود دارد. خود شکستگی مفصل ران فشار زیادی را به کل بدن وارد میکند. در نظر بگیرید که یک فرد مسن که خود از بیماری های زیادی رنج میبرد و بدن ضعیفی دارد دچار شکستگی شده است.
کل متابولیسم بدن او به هم میریزد. حالا باید فشار عمل جراحی و بیهوشی را هم تحمل کند. قبول این برای بیمار و همراهان او مشکل است.
البته میتوان این فشار ها را تا حدودی کم کرد ولی این مستلزم داشتن یک تیم خوب بیهوشی و جراحی است و گاهی اوقات کار آسانی نیست.
بطور مثال بیمار قبل از جراحی باید از لحاظ فشار خون و قند خون و مشکلات قبلی کنترل شده و این بسیار مهم است.
متخصص بیهوشی در حین جراحی هم باید بیمار را به دقت تحت نظر داشته باشد و قلب و ریه مایعات بدن او را کنترل کند. همچنین جراح باید در حین عمل جراحی شکستگی سعی کند کمترین آسیب را به نسوج و استخوان ها وارد کند.
بسیاری از بیماران سوال میکنند که آیا میتوان برای کاهش ریسک جراحی بجای بیهوشی عمومی از بیحسی استفاده کرد. البته بیحس کردن بیمار ممکن است خطرات کمتری داشته باشد ولی بی خطر نیست.
تصمیم گیری برای اینکه کم خطرترین راه برای جراحی بیهوشی یا بیحسی است با جراح نیست. این تصمیم به توسط متخصص بیهوشی گرفته میشود و او قطعا کم خطرترین راه را برای بیمار انتخاب میکند.
مشکل دیگری که ممکن است همراه با جراحی شکستگی مفصل ران ایجاد شود احتمال بروز عوارض جراحی مانند عفونت محل جراحی یا جابجا شدن پیچ و پلاک های بکار رفته در جراحی یا جوش نخوردن شکستگی است. البته این ریسک ها در همه جراحی ها وجود دارد.
با تمام این احوال جراحی میتواند موجب شود درد بیمار بعد از چند روز از بین برود و شکستگی مفصل ران زودتر و بهتر جوش بخورد. بیمار میتوان زودتر راه برود و احتمال بروز مشکلاتی که به علت استراحت طولانی مدت بوجود میایند کم میشود.
در فیلم زیر در مورد جراحی کردن شکستگی مفصل ران توضیحاتی ارائه شده است.
جمع بندی تصمیم برای جراحی
با در نظر گرفتن تمامی نکاتی که ذکر شد و مشکلات و مزایای هر کدام از انتخاب ها روال کلی در همه دنیا این است که بیمار مبتلا به شکستگی مفصل ران باید در اولین فرصت یعنی حداکثر در چند روز اول بعد از شکستگی تحت عمل جراحی قرار بگیرد.
با این حال هم بیمار و هم همراهان او باید متوجه این واقعیت باشند که وقتی شکستگی مفصل لگن ایجاد شد بیمار چه جراحی بکند و چه جراحی نشود در معرض یک سلسله خطرات قرار گرفته است و این خطرات و مشکلاتی است که خود شکستگی ایجاد کرده است.
در کل این بیماران در صورتیکه جراحی شوند خطر بروز عوارض کمتری دارند و نتیجه بهتری میگیرند و غالب بیماران مبتلا به شکستگی مفصل ران باید تحت عمل جراحی قرار گیرند مگر در بیمارانی که به علت وجود بیماری های زمینه های بسیار وخیم و خطرناک ریسک جراحی بسیار بالایی دارند.
اهمیت شکستگی مفصل لگن
اهمیت شکستگی های مفصل لگن در سه زمینه بسیار برجسته است.
شیوع بیشتر شکستگی مفصل ران در سالمندان این شکستگی را بسیار خطرناک میکند. افراد مسن بسیار شکننده و آسیب پذیر هستند و به سختی میتوانند عوارض وخیم این شکستگی ها را تحمل کنند.
با افزایش تعداد افراد مسن در کشور ما که هر ساله بیشتر هم میشوند، ضرورت توجه افزون تر به شکستگی هیپ بیشتر آشکار میشود.
دوم اینکه این شکستگی در صورت وقوع در اکثر موارد موجب بروز ناتوانی های جسمی و معلولیت و حتی مرگ و میر میشود.
به همین علت یکی از مهمترین عللی که فشار زیادی بر اقتصاد خانواده و جامعه وارد میکند افزایش بروز شکستگی مفصل ران است که بخصوص در سال های اخیر به علت بالا رفتن متوسط سن جامعه افزایش پیدا کرده است.
و اهمیت دیگر شکستگی مفصل لگن این است که میتوان با رعایت اقداماتی احتمال بروز آن را کم کرد. به زبان دیگر تا حدود زیادی قابل پیشگیری است.
در فیلم زیر هم سعی کرده ام مشکل را بیشتر باز کرده و توضیح دهم.
شکستگی مفصل لگن چه خطراتی برای فرد دارد
وخیم ترین و ساده ترین خطر شکستگی های مفصل ران مرگ است.
خطر مرگ و میر در بیماری که دچار شکستگی مفصل لگن شده، در چند روز اول بعد از شکستگی حدود ده درصد است. به بیان دیگر بر اثر استرس و فشار ناشی از شکستگی به این بیماران، از هر ده نفر آنها یکی در چند روز اول میمیرد.
اگر این استرس و فشار به هر نحوی کم نشود، درد و عوارض ناشی از بیحرکتی بیمار ریسک مرگ و میر را باز هم بیشتر میکند.
در بین بیمارانی که دچار شکستگی مفصل ران شده اند یک چهارم آنها که سن بالای ۵۰ سال دارند در سال اول پس از شکستگی فوت میکنند.
مرگ و میر این دسته از افراد معمولا به علت عوارضی مانند لخته شدن خون در ورید های عمقی ساق، عفونت یا مشکلات ریوی اتفاق میفتد.
نیمی از بیماران بعد از پایان درمان شکستگی هیپ و تا آخر عمر برای راه رفتن نیاز به استفاده از واکر یا عصا خواهند داشت و هرگز به سطح توانایی های قبل از شکستگی بر نخواهند گشت.
بیش از یک چهارم بیماران مبتلا به این شکستگی ها بعد از پایان درمان بشدت زمین گیر شده و بزحمت توانایی راه رفتن داشته یا در منزل و یا در خانه سالمندان نیاز به مراقبت و پرستاری خواهند داشت.
تنها حدود یک چهارم بیماران با شکستگی مفصل ران و سن بالای ۵۰ سال بعد از پایان درمان شکستگی میتوانند به سطح فعالیت های بدنی که قبل از شکستگی داشته اند برگردند.
بیماران با شکستگی مفصل لگن در آینده زندگی خود ریسک و احتمال خطر بیشتری برای دیگر شکستگی ها بخصوص شکستگی های ناحیه لگن، مچ دست، شانه و ستون مهره خواهند داشت.
این بیماران بعد از پایان درمان باید برای احتمال وجود پوکی استخوان تحت بررسی قرار گیرند و در صورت وجود آن درمان لازم را دریافت کنند. پوکی استخوان عامل درجه یک بوجود آورنده این شکستگی ها است و در صورت باقی ماندن آن، بیمار در معرض تهدید شکستگی های بیشتر خواهد بود.
شکستگی مفصل ران چه مشکلاتی برای جامعه دارد
این شکستگی به شکل های مختلف بر جامعه تاثیر مخربی دارد
بسیاری از افراد مبتلا به شکستگی مفصل ران دیگر نمیتوانند فعالیت اجتماعی و اقتصادی قبل از شکستگی را ادامه دهند
بسیاری از افراد مبتلا به این شکستگی ها نیاز خواهند داشت بعد از پایان درمان تا آخر عمر در منزل یا در خانه سالمندان تحت مراقبت قرار گیرند
درمان این شکستگی ها فشار اقتصادی زیادی را بر سیستم درمانی کشور وارد میکند. طبق آمار رسمی در ایالات متحده به ازای هر فردی که دچار این شکستگی ها میشود معادل ۳۷ میلیون تومان هزینه بر دوش سیستم درمانی وارد میشود.
بیماران بطور متوسط دو هفته در بیمارستان میمانند و بعد از آن باید تا مدت زیادی تحت مراقبت خانواده یا آسایشگاه ها باشند.
به دلایل ذکر شده و دلایل دیگر باید تمام تلاش در این جهت باشد که از بروز شکستگی های مفصل ران جلوگیری شود.
عوامل موثر بر افزایش احتمال شکستگی مفصل ران
بهترین راه اجتناب از این عوارض و محدودیت های ناشی از شکستگی مفصل ران پیشگیری از وقوع شکستگی است.
برای اینکه بهتر بدانیم به چه طریقی میتوان از وقوع این شکستگی ها پیشگیری کرد باید ابتدا بدانیم چه عواملی احتمال بروز این شکستگی ها را در افراد بیشتر میکنند.
مهمترین این عوامل عبارتند از: سن، جنس، نژاد، ابعاد بدن، تراکم استخوان، زمین خوردن، روش زندگی، بیماری ها، مصرف بعضی داروهای خاص و بروز یائسگی در خانم ها. در مورد هر کدام از این عوامل در زیر صحبت خواهد شد.
سن
شیوع شکستگی مفصل ران ارتباط نزدیکی به سن دارد بطوریکه حدود ۹۰ درصد این شکستگی ها در سنین بالای ۷۰ سالگی رخ میدهد. ۲۰-۱۵ درصد زنان ۵۰ ساله در باقی عمرشان دچار شکستگی مفصل ران میشوند و این آمار برای مردان ۶-۳ درصد است.
سی درصد انسان هایی که به سن ۹۰ سالگی میرسند دچار شکستگی هیپ شده اند.
در سنین بالا تغییرانی در بدن انسان ایجاد میشود که احتمال بروز شکستگی مفصل ران را بیشتر میکند. مهمترین این عوامل عبارتند ار
- در سنین بالا قوه بینایی افراد کاهش میابد
- در سن بالا سیستم تعادلی بدن خوب کار نمیکند و عضلات هم ضعیف هستند
- در سنین بالا توانایی تصمیم گیری انسان ها کند میشود
این عوامل همگی موجب میشوند تا احتمال زمین خوردن در سنین بالا افزایش یابد. ضعیف بودن استخوان ها کاستی نهایی در این زنجیره است که در نهایت احتمال بروز شکستگی را افزایش میدهد.
جنس
احتمال شکستگی مفصل ران در زنان سفید پوست دو برابر مردان است در حالیکه این آمار در زنان و مردان سیاه پوست تقریبا برابر یکدیگر است. این اختلاف جنسیتی تا حد زیادی به علت ضعیف شدن استخوان در زنان در سنین بالا است.
زنان در سنین بالا ۴-۲ برابر بیش از مردان همسال خود زمین میخورند.
نژاد
بروز شکستگی مفصل ران در زنان سفید پوست نژاد اروپایی دو برابر زنان سیاه پوست است. این اختلاف هم تا حد زیادی مربوط به تفاوت در تراکم استخوان در این دو دسته است.
احتمال این شکستگی ها در زنان آسیایی کمتر از زنان اروپایی است که عمدتا به علت کوتاه بودن نسبی استخوان ران در زنان با نژاد آسیایی است.
ابعاد بدن
افراد بلند قد ریسک بیشتری برای شکستگی مفصل ران دارند. این خصوصیت ممکن است به علت بلند بودن استخوان ران این افراد باشد که با تغییر در بیومکانیک مفصل ران موجب میشود تا در حین زمین خوردن نیروی بیشتری به استخوان های اطراف مفصل ران این افراد وارد شود.
همچنین احتمال این شکستگی ها در افراد لاغراندام بیشتر است که ممکن است به علت اختلافات هورمونی این افراد با افراد طبیعی یا چاق باشد.
تراکم استخوان
مطالعات زیادی نشان داده است که احتمال شکستگی مفصل ران در افرادی که تراکم استخوانی پایینی دارند بیشتر است.
تراکم استخوان های یک فرد بالغ تابع مستقیمی از پارامترهای نژادی و هورمونی افراد است ولی نکته مهم اینجاست که تغذیه مناسب و فعالیت بدنی کافی در دوران بلوغ تاثیر مستقیمی بر تراکم استخوان های فرد در میانسالی و کهنسالی دارد.
در سنین بالا عواملی مانند یائسگی، مصرف الکل، مصرف سیگار، کم بودن فعالیت بدنی و نداشتن سابقه زایمان تاثیر مستقیمی در اندازه تراکم استخوانی فرد دارد.
استخوان یک بافت زنده است و بطور عمده از کلسیم و پروتئین تشکیل شده است. در طول زندگی بطور دائم مقداری از کلسیم از طریق جریان خون از استخوان ها برداشت شده و مقداری دیگر جایگزین میشود.
به عبارت دیگر کلسیم در استخوان های بدن گردش دارد و بطور مرتب جذب شده و دوباره جایگزین میشود. اگر مقدار برداشت کلسیم از استخوان های بدن بیش از مقدار جایگزین باشد استخوان ضعیف شده و پوکی استخوان ایجاد میشود.
این پوکی استخوان زمینه ساز عمده ایجاد این دسته از شکستگی ها است. برداشت کلسیم و پوکی استخوانی متعاقب آن بیشتر در استخوان های مهره و مچ دست و قسمت بالایی استخوان ران ایجاد میشود و در نتیجه احتمال شکستگی مفصل ران در این استخوان ها را بالا میبرد.
کاهش میزان کلسیم استخوان ها در حدود سن 35 سالگی شروع شده و در سالهای بعد از آن بیشتر میشود. بطوریکه در سنین بالا زنان ۳۰ تا ۵۰ درصد از کل توده استخوانی و مردان حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد آنرا به مرور زمان از دست میدهند.
قطع عادت ماهیانه در خانمها تاثیر مهمی در بروز پوکی استخوان دارد. با شروع یائسگی سرعت بازجذب کلسیم از استخوان ها و کاهش توده استخوانی بشدت افزایش میابد و این به علت کم شدن سطح هورمون استروژن در خانمها در این سنین است.
زمین خوردن
بیش از ۹۰ درصد شکستگی مفصل ران بدنبال زمین خوردن ایجاد میشود. احتمال زمین خوردن در سنین بالا بیشتر میشود. زمین خوردن در افرادی که خصوصیات زیر را دارند بیشتر اتفاق میفتد
- کسانی که سرعت عمل کمتری دارند
- قدرت عضلانی پایین بخصوص در اندام تحتانی
- در حال بالا یا پایین رفتن از پله
- در حال چرخیدن
- درحال بلند کردن دست برای گرفتن یا دادن چیزی
- اختلال حواس
- اختلال قبلی در اندام تحتانی مانند آرتروز یا آرتریت در مفاصل اندام تحتانی
- استفاده از داروهای آرامبخش یا الکل
- مشکلات کف پا یا انگشتان پا
- اختلال بینایی
- ابتلا به بیماری پارکینسون
همچنین محلی که فرد در حال راه رفتن است میتواند احتمال زمین خوردن را تغییر دهد.
روش زندگی
فعالیت بدنی زیاد در دوران کودکی و نوجوانی موجب افزایش تراکم و قدرت استخوان ها میشود در حالیکه همین فعالیت بدنی در دوران بزرگسالی فقط میتواند تا حدی سرعت پیشرفت پوکی استخوان را آهسته تر کند.
کسانی که راه پیمایی زیاد در خارج از خانه انجام میدهند ریسک کمتری در شکستگی مفصل ران دارند.
عادات تغذیه ای تاثیر مستقیمی در احتمال شکستگی مفصل ران دارند که به نظر میرسد مکانیسم آن از طریق تاثیر در میزان تراکم استخوان است. مصرف کم لبنیات و بجای آن مصرف غذاهای کم پروتئین و همچنین کاهش دریافت ویتامین دی موجب کاهش تراکم استخوان میشود.
مصرف سیگار و الکل بطور جدی میزان تراکم استخوان را کاهش داده و ریسک بروز شکستگی در ناحیه مفصل ران را افزایش میدهد.
بیماری ها و داروها
بعضی از بیماری ها و یا مصرف بعضی داروها با مکانیسم کاهش تراکم استخوان و یا افزایش احتمال زمین خوردن موجب افزایش احتمال شکستگی مفصل ران میشوند.
آرامبخش ها میتوانند با تغییر در تمرکز و تعادل، احتمال زمین خوردن را بیشتر کنند و داروهای حاوی کورتون مانند پردنیزون میتوانند تراکم استخوان مفصل ران را کاهش دهند.
دیابت و پرکاری تیروئید میتوانند تراکم استخوان را کاهش دهند. در بیماری پارکینسون احتمال زمین خوردن بیشتر میشود.
سابقه سکته مغزی میتواند احتمال شکستگی مفصل لگن را هفت برابر کند. این افزایش احتمال به علت بروز پوکی استخوان، ضعف عضلانی و عدم تعادلی است که در این بیماران وجود دارد.
یائسگی
در زنان در سنین یائسگی Menopause تراکم استخوان های بدن کم میشود واین کاهش قدرت استخوان ها موجب افزایش احتمال بروز شکستگی مفصل ران میگردد. در حدود یک هفتم زنان بعد از سن یائسگی دچار این شکستگی ها میشوند.
پیشگیری از شکستگی مفصل ران
پیشگیری از شکستگی مفصل ران متضمن رعایت دو نکته اساسی است. یکی اینکه از پوکی استخوان جلوگیری کنیم. پس در سنین بالا همه افراد باید با پزشک معالج خود مشورت کنند تا در صورت وجود پوکی استخوان درمان شوند.
دیگر اینکه احتمال زمین خوردن را کاهش دهیم. علت نکته دوم این است که در غالب موارد، شکستگی مفصل ران بدنبال زمین خوردن ایجاد میشوند.
در فیلم زیر برای شما توضیح میدهم که برای کم کردن احتمال شکستگی مفصل ران باید چگونه راه برویم.
کاهش احتمال شکستگی مفصل ران با کنترل پوکی استخوان
مهمترین نکاتی که باید برای پیشگیری از شکستگی مفصل لگن رعایت کرد مجموعه اقداماتی است که موجب میگردد استخوان ها محکم تر شوند و از شدت پوکی استخوان احتمالی کاسته شود.
مهمترین این اقدامات مصرف به اندازه کلسیم و ویتامین دی و راه رفتن و ورزش است.
مصرف کلسیم و ویتامین دی
تراکم و سفتی استخوان ارتباط مستقیمی با نوع تغذیه ما دارد و میزان کلسیم موجود در غذای ما از مهمترین فاکتورهای تاثیر گذار در تراکم استخوان ها است.
در فیلم زیر در مورد نوع تغدیه و ارتباط آن با شکستکی های لگن با شما صحبت میکنم.
کلسیم نقش بسیار مهمی در ساخته شدن استخوان و حفظ تراکم آن دارد و مصرف میزان کافی کلسیم تاثیر غیر قابل انکاری در پیشگیری از شکستگی مفصل ران دارد.
در زمان کودکی و نوجوانی بدن به کلسیم نیاز دارد تا بتواند توده استخوانی کافی را بسازد و در سنین میانسالی و بعد از آن بدن برای حفظ تراکم استخوان به مقادیر کافی از کلسیم نیاز دارد. پس بدن انسان در همه سنین به کلسیم نیاز دارد.
برای اینکه فرد در بزرگسالی توده استخوانی محکمی داشته باشد باید در زمان کودکی روزانه بطور متوسط ۱۲۰۰ میلیگرم کلسیم به بدن او برسد. فرد بزرگسال هم برای حفظ تراکم استخوان خود نیاز به دریافت همین مقدار از کلسیم در هر روز دارد.
متاسفانه میزان مصرف کلسیم در اکثر افراد نصف این مقدار است. گرچه کلسیم در بسیاری از مواد غذایی وجود دارد با این حال غنی ترین منبع آن لبنیات است و به جرات میتوان گفت بدون مصرف لبنیات بسختی میتوان کلسیم کافی را برای بدن تامین کرد.
هر لیوان شیر که معادل ۲۵۰ سی سی باشد حدود ۲۵۰ میلیگرم کلسیم دارد. هر لیوان ۲۵۰ سی سی ماست هم به همین میزان کلسیم دارد. بهترین منابع برای دریافت کلسیم بدن مصرف شیر و ماست کم چرب است.
البته مصرف کلسیم به تنهایی برای سلامت استخوان ها و سفتی آنها کافی نیست. بدن برای جذب کلسیم و متابولیسم آن به ویتامین دی نیاز دارد. بدن انسان ها بطور روزانه به ۶۰۰-۴۰۰ واحد بین المللی ویتامین دی نیاز دارد.
بطور خلاصه میتوان گفت بهترین راه پیشگیری از شکستگی مفصل ران و ستون مهره، قوی و محکم کردن استخوان ها در سنین نوجوانی و محکم نگه داشتن آنها در سنین میانسالی و کهنسالی است.
برای اینکه بتوانیم در سنین بالاتر از پوکی استخوان پیشگیری کرده و بدین وسیله احتمال شکستگی مفصل ران را کاهش دهیم باید میزان کافی کلسیم را از راه مصرف مقادیر کافی لبنیات در تمام عمر از بچگی تا پیری مد نظر داشته باشیم.
با مصرف روزی چهار لیوان شیر یا ماست میتوانیم میزان کافی کلسیم را به بدن رسانده و از پوکی استخوان و شکستگی های متعاقب آن پیشگیری کنیم.
ویتامین دی نقش بزرگی در جذب کلسیم و نشستن آن در روی استخوان ها دارد و نیاز روزانه به آن حداقل ۴۰۰ واحد است. هر لیوان شیر یا ماست ۱۰۰ واحد ویتامین دی دارد. معمولا برای ورود میزان مناسب از ویتامین دی به بدن باید از قرص های مکمل این ویتامین استفاده کرد.
ورزش
مهمترین ورزش برای حفظ تراکم استخوان راه رفتن است. در صورت داشتن توانایی بدنی لازم کوه نوردی و دویدن هم برای حفظ توده استخوانی در همه سنین بسیار کمک کننده هستند انجام این ورزش ها بخصوص در سنین بزرگسالی واجب است.
افراد کم تحرک به سرعت کلسیم استخوان خود را از دست داده و دچار پوکی استخوان میشوند.
اگر تا به حال فعالیت بدنی زیادی نداشته اید توصیه میشود هفته ای دو بار و هر بار ۱۰-۵ دقیقه ورزش های ذکر شده را انجام دهید و سپس بتدریج و به آرامی هر هفته چند دقیقه به آن اضافه کنید تا به هفته ای ۴-۳ بار و هر بار ۳۰-۱۵ دقیقه برسد.
کاهش احتمال شکستگی مفصل ران با کنترل زمین خوردن
بسیاری از موارد شکستگی مفصل ران بدنبال زمین خوردن در حین راه رفتن در خانه ایجاد میشوند و با رعایت اقداماتی میتوان احتمال زمین خوردن را کاهش داد. این اقدامات عبارتند از :
♦ پله : باید دقت کرد که نور کافی روی پله باشد تا خوب دیده شود. پله های معیوب باید تعمیر شوند. چیزی روی پله باقی گذاشته نشود. فرش یا قالیچه روی پله گذاشته نشود. دستگیره در تمام طول پله گذاشته وجود داشته باشد.
♦حمام : در کنار وان کفی پلاستیکی با سطح زبر گذاشته شود تا فرد در موقع ورود یا خروج از وان لیز نخورد. در کف وان یا زیر دوش از چسب های مخصوصی که سطح زبر دارند استفاده شود. روی دیوار کنار وان دستگیره گذاشته شود.
♦ اطاق خواب : در کف اطاق اشیاء پراکنده نباشند. این اشیاء به راحتی به پای افراد گیر کرده و موجب زمین خوردن آنها میشوند. خیلی از افراد مسن ضعف بینایی هم دارند. یک چرغ کنار پاتختی باشد و در شب یک چراغ مسیر بین اطاق خواب و توالت را روشن نگه دارد.
♦ نشیمن : مبلمان را باید طوری قرار داد تا مسیر راحتی برای عبور فراهم شود. سیم برق یا تلفن روی زمین نیفتد. کناره های فرش را باید با چسب های دو طرفه به کف زمین محکم کرد.
سیم های روی زمین یا لبه های فرش به راحتی به پای افراد گیر میکنند و موجب زمین خوردن آنها میشوند. روی صندلی یا پایه های ناپایدار نباید قرار گرفت.
♦ آشپزخانه : کف آشپزخانه نباید خیس باشد.