عصب میانی یا مدیان از اعصاب مهم اندام فوقانی است که در ناحیه گردن از شبکه بازویی منشا گرفته و پس از طی مسیری طولانی در بازو و ساعد تا نوک انگشتان دست طی طریق میکند.
این عصب میتواند بدنبال ضربه دچار آسیب شود. در این مقاله راجعه به چگونگی آسیب و علائم و نحوه درمان عصب مدیان یا میانی صحبت میشود.
آناتومی عصب مدیان
عصب میانی یا مدیان (مِدیَن) Median nerve از ریشه های عصبی ۶ و ۷ و ۸ گردنی و ریشه اول سینه ای شبکه بازویی یا براکیال منشاً میگیرد. این عصب در زیر بغل و از اتصال طناب های خارجی و داخلی شبکه بازویی بوجود میاید.
طناب های خارجی و داخلی شبکه بازویی در طرف خارج و داخل شریان آگزیلری هستند و بعد از بهم پیوستن و ایجاد عصب مدیان این عصب در قدام شریان آگزیلری به پایین میرود.
عصب در ناحیه بازو بسیار نزدیک شریان بازویی یا براکیال است و در ناحیه آرنج در سمت خارج تاندون عضله براکیالیس قرار میگیرد. در ناحیه ساعد عصب میانی یا مدیان بین عضلات فلکسور سطحی و عمقی انگشتان قرار گرفته است.
عصب مدیان در مچ دست از داخل کانال کارپ یا تونل مچ دستی عبور کرده و در کف دست به شاخه های حسی و حرکتی تقسیم میشود.
شاخه های حرکتی عصب میانی به عضلات تنار رفته و شاخه های حسی آن به سمت انگشتان تقسیم شده و حس سطح کف دستی انگشتان شست، سبابه، میانی و نیمه خارجی انگشت انگشتری را تامین میکند.
علت آسیب های عصب مدیان
این عصب میتواند در هر نقطه ای از مسیرش از زیر بغل نا انگشتان دست آسیب ببیند. در ناحیه بازو شایعترین علت آسیب عصب میانی زخم های نافذ و شکستگی های پایین استخوان بازو (سوپراکندیلر) هستند.
در ساعد شایعترین علل آسیب عصب میانی زخم های نافذ و سندرم کمپارتمان (و بدنبال آن ایسکمی ولکمن) است.
پایین ساعد و مچ دست شایعترین مناطقی هستند که عصب میانی در خطر آسیب و پارگی بدنبال وارد شدن جسم تیز قرار دارد. زخم های باز این نواحی در بسیاری از موارد همراه با اسیب به عصب میانی هستند.
در مچ دست شکستگی های کالیس، دررفتگی های استخوان لونیت و سندروم کانال کارپ میتواند این عصب را تحت فشار قرار داده و به آن آسیب برساند. مکانیسم آسیب عصب مدیان در زخم های نافذ پاره شدن آن و در دیگر موارد تحت فشار قرار گرفتن عصب است.
علائم آسیب عصب میانی
عصب میانی حاوی هم رشته های عصبی حسی و هم رشته های حرکتی است. پس آسیب به این عصب میتواند هم ایجاد اختلال حسی و هم حرکتی کند.
در صورتیکه آسیب کامل باشد حس پوستی در قسمتی از اندام بطور کامل از بین رفته و حرکات عضلات مربوطه هم فلج میشوند و اگر آسیب عصب نسبی باشد کاهش حس و ضعیف شدن عضلات بوجود میاید.
علائم آسیب های عصب میانی بسته به محلی که در آن عصب آسیب دیده متفاوت است. هر چه محل آسیب بالاتر بوده و به ریشه اندام نزدیک تر باشد بافت های بیشتر متاثر میشوند. در مواردی که محل آسیب عصب مدیان ناحیه مچ دست باشد مهمترین علائم آن عبارتند از
♦ کاهش یا از بین رفتن حس قسمت کف دستی انگشتان شست، سبابه، میانی و نیمه خارجی انگشت انگشتری. در مواردی که آسیب عصبی مزمن شود پوست این نواحی براق شده و ممکن است ناخن ها تغییر شکل بدهند.
به علت اختلال حسی ممکن است سوختگی و زخم هایی در این انگشتان ایجاد شود. اگر آسیب عصب ناکامل باشد ممکن است ایجاد کازالژی کند
مناطق رنگی محدوده عصب دهی حسی عصب مدیان است. مناطق قرمز تیره در انگشتان مناطقی است که فقط به توسط عصب مدیان عصب دهی شده و هیچ عصب دیگری در این محدوده نیست و منطقه قرمز تیره در کف دست منطقه عصب دهی شاخه کف دستی عصب مدیان است
♦ به علت فلج عضلات تنار و دو عضله لومبریکال خارجی، حرکت آپوزیشن یا قرار گرفتن شست در مقابل دیگر انگشتان دچار اختلال میشود. در موارد مزمن عضلات تنار لاغر و آتروفی میشوند
در مواردی که محل آسیب عصب میانی، بازو و آرنج باشد به علت فلج شدن عضلات خم کننده انگشتان دوم و سوم و عضله پروناتور ساعد، خم کردن انگشتان دوم و سوم دست و چرخش ساعد به داخل (پرونیشن) دچار اختلال میشود.
در تصاویر فوق آتروفی یا لاغر شدن برجستگی تنار ( در کف دست و قاعده شست) بدنبال فلج عصب مدیان دیده میشود
درمان آسیب های عصب میانی یا مدیان
در مواردی که بدنبال اصابت جسم نافذ به اندام، علائم آسیب عصب میانی بوجود میاید نیاز به عمل جراحی وجود دارد. پزشک جراح زخم را بازتر کرده و عمق آنرا کاوش کرده و هر گونه پارگی عصب را ترمیم میکند.
وقتی که علائم آسیب عصب بدنبال ضربه به اندام ایجاد شود ولی زخمی ایجاد نشده باشد (مانند شکستگی های بسته) اکثر آسیب ها خودبخود خوب میشوند.
در این موارد پزشک معالج چند ماه صبر میکند تا کارکرد عصب خودبخود درست شود و در صورت عدم بازگشت، محل آسیب احتمالی را با جراحی جستجو کرده و آسیب های احتمالی را ترمیم میکند.
در صورتیکه عصب به علت جابجا شدن استخوان تحت فشار قرار گرفته باشد با جااندازی شکستگی یا دررفتگی، علائم آسیب عصبی نیز برطرف میشود. درمان سندروم کانال کارپ در مقالات دیگر بحث شده است.
در مراقبت از آسیب های عصب مدیان چه درمان جراحی انتخاب شود و چه عامل فشارنده عصب برطرف شده و برای بازگشت کارکرد عصب صبر شود، باید مفاصلی که به علت فلج شدن عضلات مربوطه خوب حرکت نمیکنند به توسط آتل و اسپلینت در وضعیت مناسب قرار بگیرند.
همچنین بیمار یا همراهان وی تا وقتی حرکات ارادی مفصل امکانپذیر نشده است، باید با کمک دست سالم خود چند بار در روز تمامی مفاصل اندام را در تمام جهات حرکت دهد تا دچار خشکی نشوند.