برای فیکس و بیحرکت کردن شکستگی ها بعد از جااندازی و با کمک جراحی معمولا از وسایل فلزی استفاده میشود مانند پیچ یا پلاک یا نیل. در لفظ عامه به این وسایل پلاتین میگویند. چنس این وسایل از استیل یا تیتانیوم است.
شکستگی پلاتین از جمله عوارض شدید بعد از شکستگی استخوان است. این عارضه موجب طولانی شدن درمان و وارد شدن آسیب های روحی و جسمی به بیمار گشته و هزینه درمانی وی را زیاد میکند.
چرا شکستگی ها نیاز به پلاتین دارند
اکثر شکستگی ها برای جوش خوردن مطلوب نیازی به عمل جراحی ندارند. پزشک ارتوپد با استفاده از روش های غیر جراحی شرایطی را فراهم میکند تا قطعات شکسته شده برای مدتی در کنار یکدیگر بیحرکت بمانند تا بدینوسیله بدن با استفاده از ظرفیت های حیاتی بالای خود آن قطعات را به یکدیگر جوش داده و متصل کند.
با این حال بعضی شکستگی ها به دلایلی نیاز به عمل جراحی دارند. این علل زیادند ولی مهمترین آنها عبارتند از :
- بعضی شکستگی ها ممکن است بصورت بسته جااندازی نشوند و برای یک جااندازی مناسب نیاز به جااندازی باز داشته باشند
- روش های بیحرکتی غیر جراحی مانند گچ گیری یا کشش ممکن است در بعضی شکستگی ها کارآمد نبوده و گاهی اوقات برای بیحرکت کردن قطعات حتما نیاز به فیکس کردن قطعات با وسایل فلزی است
وسایل فلزی که پزشک ارتوپد در حین جراحی در درون بدن بیمار جای داده و به توسط آنها استخوان های شکسته شده را به یکدیگر متصل میکند را ایمپلمنت Implant مینامند.
در گویش مردم به این وسایل پلاتین هم گفته میشود. البته جنس این وسایل از فلز پلاتین نبوده بلکه نوعی آلیاژ فولادی است. این ایمپلنت ها به شکل های گوناگون وجود دارند و مهمترین آنها پلاک و پیچ و نیل (میخ داخل استخوانی) و پین و وایر (سیم) هستند.
این ایمپلنت ها یا پلاتین ها معمولا بدون هیچ مشکلی در بدن باقی مانده و موجب جوش خوردن شکستگی میشوند ولی بعضی از بیماران با عارضه بزرگی مواجه میشوند. بعد از چند ماه از عمل جراحی پلاتین شکسته میشود.
ولی چرا این اتفاق برای تنها تعدادی از شکستگی ها میفتد و علت شکسته شدن پلاتین چیست. در مقاله بعد راجع به این علل صحبت خواهد شد.
مکانیسم شکستگی پلاتین چیست
نیروهایی که در حین حرکت یک اندام به آن وارد میشوند عمدتا به توسط استخوان جذب و تحمل میشوند.
وقتی پلاتین به استخوان متصل میشود نیروهایی که در حین حرکت استخوان به آن وارد میشوند بیش از آنکه به استخوان وارد شوند به توسط پلاتین جذب شده و تحمل میشوند. علت این امر محکم تر بودن و صلب تر بودن فلز در مقایسه با استخوان است.
تحمل نیروهای وارد به اندام موجب تغییر شکل های ملایم ولی مکرری در آن میشود. بطور مثال وقتی یک پلاک بر روی استخوان ران گذاشته شده است در حین راه رفتن، با هر قدمی که بر روی زمین گذاشته میشود پلاک یک بار خم و راست میشود.
این خم و راست شدن بسیار کم و در حد میکرون است با این حال پلاک ممکن است در طول روز صدها و بلکه هزاران بار خم و راست شود.
این خم و راست شدن در ابتدا به توسط پلاک تحمل میشود ولی این تحمل حد و اندازی ای دارد و بعد از مدتی پلاک دچار خستگی میشود. بگذارید مختصری در باره خشتگی در فلزات صحبت کنیم.
دو طرف یک سیم فلزی مسی یا فولادی به کلفتی حدود یک میلیمتر و طول حدود ده سانتیمتر را با دو دست خود بگیرید و آنرا درست از نقطه وسط آن حدود ۶۰ درجه خم کرده و دوباره آنرا صاف کرده و بصورت مستقیم درآورید. این کار را تکرار کنید.
کم کم سرعت خم و راست کردن را هم افزایش دهید. بتدریج احساس میکنید حرارت فلز در نقطه خم و راست شدن در حال افزایش است.
بعد از حدود ۱۰۰-۵۰ بار خم و راست شدن، سیم فلزی از نقطه وسط شکسته میشود. این شکسته شدن در اثر ذوب شدن فلز نیست بلکه خاصیتی است که به آن خستگی یا Fatigue میگویند.
پلاتین بکار رفته در استخوان هم ممکن است آنقدر خم و راست شده تا بالاخره دچار شکستگی ناشی از خستگی شود. ولی چرا این اتفاق برای همه شکستگی ها و پلاتین ها نمی افتد.
بعد از اینکه پزشک ارتوپد پلاتین را به استخوان متصل کرد مسابقه ای بین استخوان و فلز پلاتین در میگیرد.
هر چه زمان میگذرد استخوان بیشتر جوش خورده و در محل شکستگی قویتر میشود ولی پلاتین درست در محل شکستگی استخوان بر اثر خم و راست شدن های مکرر ضعیف تر میشود. پس با گذشت زمان استخوان بتدریج قویتر و پلاتین ضعیف تر میشود.
در غالب اوقات بعد از گذشت چند ماه، استخوان در محل شکسته شدن کاملا جوش میخورد. در این حال نیروهای وارد شده به اندام به توسط خود استخوان جذب شده و پلاتین از مسیر انتقال نیرو خارج میشود.
در این حال پلاتین دیگر خم و راست نمیشود. روند ضعیف شدن آن متوقف شده و دیگر خطر شکسته شدن وجود نخواهد داشت.
ولی گاهی اوقات
- استخوان بنا به عللی دیر جوش میخورد یا اصلا جوش نمیخورد
- روند جوش خوردن استخوان طبیعی است و در موعد مقرر جوش خواهد خورد ولی، نیروهایی بیش از حد تحمل،به پلاتین وارد میشود. پلاتین بیش ار حد خم و راست میشود و قبل از اینکه جوش خوردگی استخوان در سر موعد خود به اتمام برسد پلاتین دچار خستگی شده و میشکند.
مکانیسم های ذکر شده میتوانند بجای شکستن پلاتین موجب خم شدن آن شوند. ولی به چه علت استخوان خوب جوش نمیخورد و یا به چه علت نیروهای بیش از حد به پلاتین وارد میشوند.
علل دیر جوش خوردن شکستگی چیست
استخوان به علل متفاوتی ممکن است دیرتر جوش بخورد یا اصلا جوش نخورد که مهمترین آنها عبارتند از
- شدت زیاد شکستگی و خرد شدگی استخوان
- آسیب رسیدن به جریان خون استخوان در زمان شکسته شدن استخوان
- بیماری های مادرزادی یا اکتسابی که موجب کاهش توانایی بدن در جوش دادن شکستگی میشود
- تکنیک غلط جراحی و آسیب رسیدن به جریان خون استخوان در محل شکستگی
- تکنیک غلط جراحی در جااندازی ناکافی قطعات شکسته شده
مهم ترین علل وارد شدن نیروهای بیش از حد تحمل، به پلاتین عبارتند از
- در شکستگی های اندام تحتانی بیمار زودتر از موعد مقرر شروع به راه رفتن کرده و فرصت لازم برای جوش خوردن را به استخوان نمیدهد. پلاتین بیش از حد خم و راست شده و دچار شکستگی ناشی از خستگی میشود
- تکنیک غلط جراحی و استفاده از پلاتین هایی که برای شکستگی مورد نظر به اندازه کافی قوی نیستند
علائم شکسته شدن پلاتین چیست
شکستگی پلاتین در غالب اوقات در اندام تحتانی ایجاد میشود. بیمار تا قبل از شکسته شدن پلاتین مشکل خاصی ندارد.
بعد از گذشت چند ماه از عمل جراحی بیمار در حین راه رفتن ناگهان احساس درد شدیدی در اندام کرده و ممکن است زمین بخورد.درد ممکن است با تغییر شکل اندام و بعد از چند ساعت با تورم آن همراه شود.
گاهی اوقات شدت علائم کمتر بوده و بصورت شروع تدریجی درد در محل عمل جراحی است که ممکن است با تغییر شکل اندام همراه باشد.
در مواردی هم ممکن است پلاتین دچار شکستگی نشده بلکه بتدریج خم شده و در نتیجه موجب تغییر امتداد قطعات شکسته شده و تغییر شکل استخوان و اندام شوند.
تشخیص شکستگی پلاتین معمولا به توسط رادیوگرافی ساده داده میشود.
درمان شکستگی پلاتین چیست
وقتی پزشک ارتوپد با یک پلاتین شکسته شده مواجه میشود ابتدا میزان جوش خوردن استخوان را بررسی میکند. گاهی اوقات استخوان قدری جوش خورده ولی جوش خوردگی کامل نیست.
در این موارد ممکن است درمان بیمار بدون استفاده از عمل جراحی صورت گیرد بدین طریق که پزشک از بریس یا گچ گیری استفاده میکند تا استخوان را برای مدت بیشتری بیحرکت کرده و زمینه را برای جوش خوردن کامل آن فراهم آورد.
گاهی هم پزشک تشخیص میدهد روش های غیر جراحی نمیتوانند استخوان را به اندازه کافی بیحرکت کنند و تصمیم به عمل جراحی میگیرد.
آیا ممکن است شکسته شدن پلاتین مفید باشد
گاهی اوقات شکسته شدن پلاتین موجب میشود تا قطعات شکسته شده استخوان به هم نزدیک تر شده و همین نزدیکی موجب تسریع روند جوش خوردگی میشود.
اینها مواردی هستند که قطعات استخوانی به علت اینکه از هم فاصله داشته اند جوش نخورده و بعد از شکسته شدن پلاتین دو لبه استخوان به هم نزدیک میشوند.
در این موارد بیمار ابتدا در موقع شکسته شدن پلاتین احساس درد میکند ولی بعد از چند هفته شدت درد بتدریج کم میشود. قطعات شکستگی در این بیماران ممکن است در امتداد صحیح جوش بخورند و یا ممکن است کج شوند.
اگر کج بودن استخوان زیاد نباشد پزشک معالج آنرا قبول کرده و اجازه میدهد تا جوش خوردن کامل شود. در این موارد نیازی به خارج کردن پلاتین شکسته شده نیست.
در مواردی که قطعات شکسته شده جابجایی و یا کجی زیادی داشته باشند پزشک تصمیم میگیرد شکستگی را به روش های جراحی جوش بدهد.
در بعضی موارد پزشک با بررسی استخوان متوجه میشود جوش خوردگی وجود ندارد و یا مقدار مختصری جوش خوردگی که ایجاد شده با شکسته شدن پلاتین کاملا از بین رفته و قطعات استخوانی به هم اتصالی ندارند. در این موارد غالبا نیاز به عمل جراحی وجود دارد.
جراحی پلاتین شکسته شده چگونه است
در مواردی که بدنبال شکسته شدن پلاتین، پزشک جراح تصمیم به عمل جراحی میگیرد هدف اصلی، جوش دادن استخوان های جوش نخورده است.
در این موارد معمولا پلاتین شکسته شده مانع جااندازی مناسب قطعات استخوان شده و مانع کارگذاری پلاتین جدید میشود پس ابتدا پلاتین شکسته شده خارج میشود.
خارج کردن پلاتین شکسته شده معمولا مشکل است. پزشک جراح ممکن است بتواند تمام پلاتین را از استخوان خارج کند ولی ممکن است قسمت هایی از آن قابل خارج کردن نبوده و یا تلاش برای خارج کردن آنها موجب آسیب بیشتری به بدن شود. در این موارد ممکن است قسمت هایی از پلاتین در بدن باقی گذاشته شود.
در مرحله بعد جااندازی قطعات شکسته شده استخوان صورت گرفته و پلاتین جدید کارگذاشته میشود. پلاتین جدید معمولا با نوع قبلی متفاوت است ولی در مواردی ممکن است از همان نوع قبلی استفاده شود.
بعد از کارگذاری پلاتین جدید ممکن است از پیوند استخوان برای تسریع در جوش خوردن استفاده شود. بهترین نوع پیوند استخوانی در این بیماران گرفتن آن از بدن خود وی است.
به این نوع پیوند یا گرافت استخوانی گرافت اتولوگ میگویند. این استخوان پیوندی معمولا از لگن بیمار اخذ میشود.
چگونه از شکسته شدن پلاتین پیشگیری کنیم
• در صورتیکه قبل از شکستگی بیماری خاصی داشته اید حتما قبل از شروع درمان شکستگی آن را به پزشک معالج خود اطلاع دهید.
• بعضی بیماری ها موجب دیر جوش خوردن شکستگی ها میشوند و ممکن است پزشک معالج با دانستن بیماری شما نوع درمان را تغییر دهد و شرایطی را فراهم کند که جوش خوردن استخوان را تحریک کند. مثلا ممکن است همراه با جااندازی باز و استفاده از پلاک از پیوند استخوان هم استفاده کند.
• اگر از قبل داروی خاصی مصرف میکنید آنرا به پزشک اطلاع دهید. بعضی داروها در روند جوش خوردن شکستگی اختلال ایجاد میکنند. با تاخیر در جوش خوردن شکستگی احتمال شکسته شدن پلاتین افزایش پیدا میکند
• بعد از درمان شکستگی تغدیه مناسب داشته باشید. استفاده از لبنیات تاثیر زیادی در جوش خوردن استخوان دارد. هر چه شکستگی استخوان زودتر جوش بخورد احتمال شکسته شدن پلاتین کمتر است
• سیگار نکشید. حتی در اطاقی که فرد سیگاری زندگی میکند قرار نگیرید. دود سیگار در جوش خوردن استخوان اختلال ایجاد کرده و بطور غیر مستقیم میتواند موجب افزایش احتمال شکسته شدن پلاتین شود
• قبل از زمانی که پزشک معالج مشخص کرده شروع به راه رفتن نکنید. حتی اگر با راه رفتن احساس درد نمیکنید این به معنای جوش خوردن شکستگی نیست. راه رفتن بعد از شکستگی تابع مقررات خاصی است.
راه رفتن زود هنگام و راه رفتن دیر هنگام هر دو مضرند. در زمانی که پزشک شما تعیین میکند و با روش که وی مشخص میکند راه بروید.
راه رفتن زود هنگام بر روی اندامی که شکستگی آن هنوز جوش نخورده است میتواند منجر به شکسته شدن پلاتین شود
• حرکات مفاصل اطراف شکستگی را طبق قاعده ایکه پزشک معالج مشخص کرده است انجام دهید. حرکت درست مفاصل موجب تحریک جوش خوردن استخوان میشوند.
ایجاد خشکی در مفاصل اطراف استخوان شکسته شده احتمال شکسته شدن پلاتین را افزایش میدهد.