آرتریت انگشت دست چیست. علائم و درمان

مفاصل انگشتان دست از مهمترین مفاصل بدن هستند و آرتریت این مفاصل به علت ایجاد درد و تغییر شکل در انگشت میتواند در فعالیت های روزانه تغییرات زیادی را ایجاد کند.

آناتومی کاربردی

در کف دست انسان پنج استخوان دراز وجود دارد که به آنها متاکارپ میگویند. در جلوی هر متاکارپ یک انگشت وجود دارد.

هر انگشت از سه بند تشکیل شده است بجز انگشت شست که دو بند دارد. هر بند انگشت یک استخوان دارد که به آن فالانکس میگویند.

مفاصل بین متاکارپ و فالانکس را مفاصل متاکارپوفالانژیال میگویند. حرکات این مفاصل بیشر در جهت خم و باز شدن است.

مفصل بین فالانکس ها را مفصل اینترفالانژیال میگویند. شست یک مفصل اینترفالانژیال و دیگر انگشتان دو مفصل اینترفالانژیال دارند. مفصلی را که به نوک انگشت نزدیک تر است مفصل اینترفالانژیال دیستال و آن را که به کف دست نزدیک تر است مفصل اینترفالانژیال پرگزیمال میگویند.

استخوان متاکارپ شست با استخوان تراپزیوم Trapezium که در مچ دست قرار دارد مفصل میشود. مفصل بین این دو استخوان را مفصل کارپو متاکارپال Carpometacarpal joint میگویند. حرکت این مفصل است که موجب میشود شست بتواند در مقابل انگشتان دیگر دست قرار گیرد.

سطح استخوان ها در محل مفاصل متاکارپوفالانژیال و اینترفالانژیال پوشیده از یک لایه غضروفی است. این لایه سفید رنگ موجب روان شدن حرکات مفصل میشود.

منظور از مفاصل انگشت در این مقاله مفاصل متاکارپوفالانژیال، اینترفالانژیال و کارپومتاکارپ شست است.

علت آرتریت انگشتان دست چیست

آرتریت به معنای التهاب مفصل است. شایعترین علت آرتریت انگشتان دست، آرتریت دژنراتیو Degenerative arthritis است که به آن استئوآرتریت Osteoarthritis یا آرتروز Arthrosis یا ساییدگی مفصلی هم میگویند.

در این نوع از آرتریت، غضروف مفصل آسیب دیده و خراب میشود. علت آسیب غضروف مفصل در این بیماری معمولا ضرباتی است که به انگشت وارد میشود.

این ضربات میتوانند موجب شکستگی مفصل، رگ به رک شدن مفصل و یا آسیب مستقیم غضروف مفصلی شود. شکستگی انگشت وقتی به داخل مفصل راه پیدا میکند حائز اهمیت بسیار است.

این شکستگی ها اگر با کوچکترین کجی یا ناهماهنگی جوش بخورند در دراز مدت موجب ساییده شدن سطح مفصلی و تخریب غضروف آن میشود.

رگ به رگ شدن مفصل میتواند موجب آسیب رباط های آن شود. این آسیب میتواند به صورت پاره شدن آنها باشد و در صورتیکه این پارگی خوب ترمیم نیابد موجب تغییر در بیومکانیک مفصل شده و توزیع نیروهای وارده به مفصل را تغییر میدهد. این امر موجب میشود به قسمت هایی از مفصل نیروهای زیادی وارد شده و در نتیجه مفصل دچار ساییدگی و تخریب شود.

گاهی اوقات آرتروز مفاصل انگشت ایدیوپاتیک Idiopathic است بدین معنی که نمیتوانیم علتی را برای آن مشخص کنیم.

از علل دیگر آرتریت انگشتان دست روماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید Rheumatoid arthritis است. روماتیسم مفصلی یک بیماری پیشرونده است که موجب تخریب غضروف مفاصل و تغییر شکل انها میشود.

علائم آرتریت انگشتان دست چیست

مهمترین علامت آرتریت در مفاصل انگشتان دست درد است. محل درد مفصل گرفتار شده است. پس این درد میتواند در هر کدام از مفاصل اینترفالانژیال و یا متاکارپوفالانژیال و یا مفصل کارپومتاکارپ شست دست حس شود.

درد ناشی از آرتریت معمولا وقتی ایجاد میشود که فرد شروع به انجام کاری با دست میکند و انگشتان خود را حرکت میدهد. بعد از چند دقیقه و با ادامه فعالیت، درد بتدریج کاهش میابد و بعد از اتمام فعالیت و شروع استراحت ممکن است درد مجددا شروع شود.

وقتی شدت آرتریت زیاد میشود درد حتی در موقع استراحت هم وجود دارد. در آرتریت مفصل کارپومتاکارپ شست دست محل درد در محل اتصال شست به مچ دست است. شدت درد این مفصل در هنگام مشت کردن دست بیشتر شده و بیمار در مشت کردن دست خود دچار ضعف میشود.

مفاصل گرفتار معمولا متورم و بزرگتر از معمول شده و ممکن است کمی گرمتر شوند. از دیگر علائم آرتریت مفاصل انگشتان دست خشکی و محدود شدن حرکتی است که با شدت یافتن بیماری بیشتر میشود. در این موارد حرکت مفصل میتواند همراه با احساس یک صدای جیرجیر یا Crepitus باشد.

در روماتیسم مفصلی شکل مفاصل انگشتان تغییر میکند. در این بیماری انگشتان دست در محل مفاصل متاکارپوفالانژیال به طرف انگشت کوچک منحرف میشوند. به این تغییر شکل یا دفرمیتی Deformity اولنار دریفت Ulnar drift میگویند. این تغییر شکل مفصلی موجب درد و ضعف شده و کاربرد انگشتان در فعالیت های روزانه را مشکل میکند.

مفاصل اینترفالانژیال انگشتان دست هم در استئوآرتریت و هم در روماتیسم مفصلی میتوانند دچار تغییر شکل شوند. دو نوع تغییر شکل یا دفرمیتی ممکن است در انگشتان دست بدنبال ابتلا به روماتیسم مفصلی ایجاد شود که یکی از آنها تغییر شکل بتونیر و دیگری تغییر شکل سوان نک است.

در تغییر شکل بتونیر Boutonniere deformity یا جا دکمه ای مفصل اینترفالانژیال پرگزیمال خم یا فلکس Flex شذه و مفصل اینترفالانژیال دیستال به سمت پشت منحرف میشود.

در تغییر شکل سوان نک Swan neck deformity یا گردن قو مفصل اینترفالانژیال دیستال خم یا فلکس شده و مفصل اینترفالانژیال پرگزیمال به سمت پشت منحرف میگردد.

هم استئوآرتریت و هم روماتیسم مفصلی میتوانند موجب برجسته شدن سطح پشتی مفصل اینترفالانژیال پرگزیمال شود که به آن ندول بوخارد یا بوشارد Bouchard’s node میگویند. استئوآرتریت موجب برجسته شدن سطح پشتی مفصل اینترفالانژیال دیستال میشود که به آن ندول هبردن Heberden’s node میگویند.

علائم آرتروز مفصل کارپومتاکارپ شست در رادیوگرافی

تشخیص آرتریت مفاصل دست

در ابتدا پزشک به مشکلات و ناراحتی های بیمار گوش داده و از وی سوالاتی میکند. معاینه مفاصل انگشتان دست بصورت دیدن آنها و بررسی حرکات آنها است. بررسی های پاراکلینیکی بخصوص انجام رادیوگرافی ساده میتواند به تشخیص این بیماری کمک کند.

درمان آرتریت انگشتان دست چگونه است

مهمترین اقدامات درمانی در آرتریت مفاصل انگشتان دست عبارتند از

• کاهش فعالیت های بدنی که موجب درد میشود
• یاد گرفتن راه های درست انجام دادن کارها با دست بطوریکه فشار زیادی به انگشتان وارد نشود
• استفاده از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی
• گرم کردن موضع درد
• بریس انگشت
• نرمش های کششی

در صورتیکه اقدامات فوق نتواند درد بیمار را کاهش دهد تزریق داروهای حاوی کورتیکوستروئید به توسط پزشک در درون مفصل میتواند تا چند ماه مشکلات بیمار را کم کند.

در صورت موثر نبودن این اقدام پزشک معالج ممکن است تصمیم به انجام عمل جراحی بگیرد. دو نوع جراحی برای کاهش درد آرتریت انگشتان دست انجام میشود.

تعویض مفصل :  بعضی جراحان از عمل جراحی تعویض مفصل یا آرتروپلاستی Arthroplasty در درمان آرتریت مفاصل انگشتان دست استفاده میکنند.

این نوع عمل جراحی بیشتر در افراد مسن بکار برده میشود. در این افراد فرد فشار زیادی به مفاصل خود وارد نمیکند و نیاز به پایداری زیادی در مفصل ندارد ولی در عوض به حرکت مفصل نیازمند است.