تومور استخوان چیست، سرطان استخوان چیست

تومور یعنی یک توده بافتی که بر اثر رشد ناهنجار و غیرقابل کنترل دسته ای از سلول ها بوجود میاید و وقتی این توده بافتی در استخوان باشد به آن تومور استخوان میگویند.

در اثر رشد تومور، استخوان با بافتی جایگزین میشود که  ممکن است به اندازه آن محکم نبوده و نتیجه آن ممکن است شکسته شدن استخوان باشد.

 

تومور استخوان ممکن است خوش خیم یا بدخیم باشد

اکثر تومورهای استخوانی غیرسرطانی هستند. به این تومورها خوش خیم Benign tumor میگویند و به تومورهای سرطانی، تومورهای بدخیم Malignant tumor میگویند. تومورهای خوش خیم معمولاً کشنده نیستند.

سلول های تومورهای بدخیم استخوان ممکن است از طریق جریان خون یا سیستم لنفاتیک منتشر شده و به نواحی دیگر بدن بروند. به این پدیده متاستاز Metastasis میگویند.

وقتی در استخوانی از بدن تومور رشد میکند ممکن است منشا این تومور از خود استخوان باشد یا ممکن است منشا آن از بافت دیگری بوده ولی به علت رشد یا متاستاز سلول ها، تومور به استخوان رسیده است. اگر منشا توموری خود استخوان باشد آن را تومور اولیه استخوان میگویند.

متاستاز
روند انتشار موضعی و متاستاز بافت سرطانی

شایعترین تومورهای اولیه خوش خیم استخوانی عبارتند از

و شایعترین تومورهای اولیه بدخیم استخوانی عبارتند از

میلوم مولتیپل Multiple Myeloma : میلوم مولتیپل شایعترین تومور بدخیم اولیه استخوان است. منشا آن سلول های مغز استخوان هستند. این تومور در هرسال از هر صد هزار نفر ۷-۵ نفر را مبتلا میکند و شیوع آن بیشتر در سنین بین ۷۰-۵۰ سالگی است.

استئوسارکوم Osteosarcoma : از نظر شیوع استئوسارکوم بعد از میلوم مولتیپل شایعترین است. این تومور در هر سال از هر یک میلیون انسان ۳-۲ نفر را بیمار میکند. بیشتر در نوجوانان دیده شده و محل ابتلاء بیشتر در استخوان های اطراف مفصل زانو است.

سارکوم یوینگ Ewing’s Sarcoma : سارکوم یوینگ بیشتر در سنین بین ۲۰-۵ سالگی ایجاد میشود.

کندروسارکوم Chondrosarcoma : کندروسارکوم بیشتر در سنین ۷۰-۴۰ سالگی است و در استخوان های اطراف لگن و مفصل شانه دیده میشود.

 

علائم تومور استخوان

 اکثر بیماران مبتلا به تومورهای استخوانی در محل استخوان، درد دارند. درد بیشتر گنگ و مبهم است. شدت درد طوری است که اغلب، بیمار را از خواب بیدار میکند.

استخوان ممکن است براثر تومور ضعیف شده و سپس براثر ضربه خفیفی دچار شکستگی شود. گاهی تومور درد نداشته و بیمار فقط متوجه یک برجستگی در اندام خود میشود. تومورهای مختلف برحسب نوعشان و محلی را که درگیر میکنند علائم متفاوتی دارند.

 

 

علت تومور یا سرطان استخوان چیست

هیچ کس به درستی از علت اصلی ایجاد سرطان استخوان اطلاعی ندارد. البته میدانیم که در بعضی شرایط احتمال بروز این سرطان بیشتر میشود.

بطور مثال میدانیم که در کسانی که مبتلا به بیماری های مزمن التهابی در استخوان هستند (مانند بیماری پاژه) احتمال بروز سرطان استخوان بیشتر میشود ولی هیچ کس نمیدانید چرا یک نفر به سرطان استخوان مبتلا میشود و نفر دیگر نمیشود. میدانیم که سرطان استخوان مسری نیست یعنی نمیتوان آن را از فرد مبتلا به آن گرفت.

مشاوره

سرطان استخوان

با اینکه نمیدانیم علت سرطان استخوان چیست ولی میدانیم این بیماری در بعضی گروه ها بیشتر است. این گروه ها عبارتند از
  • بچه بودن یا نوجوان بودن یک عامل خطرساز در بروز سرطان استخوان است. بیشتر سرطان های استخوان در بچه ها و نوجواه های با سن زیر ۲۰ سال ایجاد میشود
  • در کسانی که در معرض دوزهای بالای اشعه رادیواکتیو قرار گرفته اند احتمال بروز سرطان استخوان بیشتر میشود. بطور مثال در کسانی که رادیوتراپی شده اند این احتمال بیشتر میگردد
  • افراد با سابقه بیماری پاژه یا دیسپلازی فیبرو احتمال بیشتری دارد که به سرطان استخوان مبتلا شوند
  • در کسانی که والدین آنها یا برادر و خواهر آنها سرطان استخوان داشته این احتمال بروز این بیماری افزایش پیدا میکند
  • در بچه های مبتلا به هرنی یا فتق نافی هم احتمال بروز سرطان استخوان بیش از افراد دیگر است
  • در بچه هایی که مبتلا به رتینوپلاستوم (نوعی سرطان چشم) هستند احتمال بروز سرطان استخوان افزایش میابد
  • مصرف داروهای شیمی درمانی که برای درمان سرطان بکار برده میشوند ممکن است موجب افزایش احتمال بروز استئوسارکوم (نوعی سرطان استخوان) شوند.

 

علائم تومور یا سرطان استخوان چیست

علائم سرطان استخوان میتواند شبیه به بسیاری از بیماری های سیستم حرکتی بدن انسان باشد. وجود هر کدام از این علائم به تنهایی و حتی همراه با یکدیگر همیشه نشانه وجود سرطان نیست.

تشخیص سرطان تنها به توسط پزشک متخصص داده میشود و آنهم بعد از بررسی های کامل تصویربرداری و آزمایشگاهی و در بسیاری از موارد نمونه برداری از محل ضایعه و بررسی آن به توسط پاتولوژیست.

سرطان استخوان

شایعترین علائم سرطان استخوان عبارتند از

درد : درد در استخوان مبتلا به سرطان شایعترین علامت وجود آن است. در ابتدا ممکن است درد گاهگاهی باشد.

ممکن است درد در شبها بیشتر شود و یا شدت آن وقتی افزایش یابد که فرد از عضو مربوطه استفاده کند مثلا درد یک تومور در استخوان ساق ممکن است با راه رفتن بیشتر شود.

وقتی سرطان پیشرفت میکند درد ممکن است دائمی شود با این حال شدت آن معمولا با فعالیت بیشتر میگردد

تورم : یکی دیگر از علائم سرطان استخوان تورم موضعی در یک ناحیه از بدن است. این تورم ممکن است بصورت یک توده موضعی به توسط بیمار لمس شود

شکستگی : سرطان استخوان ممکن است استخوان را ضعیف کرده و موجب شکستگی آن شود. وقتی یک استخوان مبتلا به سرطان شکسته میشود معمولا بیمار اظهار میکند مدتها دردی خفیف در اندام داشته است که به ناگهان شدت آن زیاد میشود.

به شکستگی که در زمینه سرطان ایجاد میشود شکستگی مرضی یا شکستگی پاتولوژیک میگویند

علائم دیگر : سرطان استخوان میتواند موجب بروزد علائم دیگری مانند خستگی و ضعف شدید و یا کاهش وزن ناگهانی شود.

وقتی سلول های سرطانی به احشاء داخلی بدن تهاجم میکنند ممکن است علائم مربوط به آن احشاء هم تظاهر پیدا کنند مثلا وقتی سرطان استخوان به ریه انتشار پیدا میکند ممکن است بیمار دچار مشکلات تنفسی شود

باید توجه داشت که وجود علائم ذکر شده در غالب اوقات به عللی غیر از سرطان استخوان ایجاد میشود و همانطور که گفته شد افراد نباید با دیده هر یک از آنها فکر کنند سرطان دارند.

با این حال باید هوشیار باشند تا با مشاهده آنها به پزشک مراجعه کنند تا علت علامت ایجاد شده مشخص گردد. پزشک پس از معاینه بیمار از روش های تصویربرداری و آزمایشگاهی و در صورت نیاز نمونه برداری استفاده میکند تا به تشخیص درست برسد.

 

پیشرفت تومور یا سرطان استخوان با چه معیاری اندازه گیری میشود

سرطان در هر بافت و در هر عضوی که باشد ممکن است در مراحل ابتدایی خود تشخیص داده شود و یا ممکن است در هنگام تشخیص، پیشرفت زیادی کرده باشد.

درمان بیمار و نوع مراقبت از بیمار سرطانی نه تنها به نوع تومور سرطانی بستگی دارد بلکه بسته به درجه پیشرفت بیماری متفاوت است. پیشرفت سرطان را با دو معیار مرحله Stage و درجه Grade اندازه گیری میکنند.

مرحله یا استیج Stage به پزشک میگوید تومور چه اندازه بزرگ است و تا چه اندازه ای در بدن منتشر شده است. اینکه تومور در چه مرحله ای است را بیشتر با بررسی های تصویربرداری مشخص میکنند.

برای مرحله بندی سرطان های استخوان سیستم های مختلفی وجود دارد. یکی از پرکاربردترین آنها سیستم انکینگ Enneking system است.

درجه یا گرید Grade یک تومور سرطانی را با بررسی میکروسکوپی آن مشخص میکنند. درجه یک تومور به پزشک میگوید که رفتار آن چگونه است. تومورهای با درجه پایین Low grade cancers آنهایی هستند که در مطالعه میکروسکوپی سلول های تومور کمی غیر طبیعی هستند.

این تومورها فعالیت کمتری داشته و احتمال انتشار آنها کم است. در مقابل، سرطان های با درجه بالا High grade cancers هستند که سلول های آنها در مطالعه ذره بینی بسیار غیر طبیعی هستند. این تومورها سریع رشد کرده و بسرعت در بافت های اطراف و بافت های دوردست انتشار میابند.

متاستاز تومور استخوان ران به ریه
متاستاز تومور استخوان ران به ریه

 

سیستم مرحله بندی انکینگ چیست

سیستم مرحله بندی انکینگ Enneking staging system یک روش طبقه بندی درجه پیشرفت تومور سرطانی است. پزشک جراح از این سیستم استفاده میکند تا مشخص کند در حین جراحی چه اندازه از استخوان را باید از بدن بیمار خارج کند.

سیستم انکینگ بر اساس متغیرهای زیر است

  • درجه یا گرید تومور grade G
  • محلی که تومور قرار گرفته است T
  • آیا تومور متاستاز داده است یا خیر metastases M
 
در سیستم انکینگ تومورهای سرطانی به سه درجه یا گرید طبقه بندی میشوند
  • تومور خوش خیم است G0
  • تومور درجه یا گرید پایین دارد G1
  • تومور درجه یا گرید بالا دارد G2
 
در سیستم انکینگ تومور ها به سه مرحله یا استیج طبقه بندی میشوند
  • مرحله یک Stage 1 : سرطان درجه یا گرید پایین دارد
  • مرحله دو Stage 2 : سرطان درجه یا گرید بالا دارد
  • مرحله سه Stage 3 : سرطان متاستاز داده است
 
مرحله یک و دو هر کدام به دسته های A و B طبقه بندی میشوند
 

مرحله Stage 1A : به این معنی است که تومور با گرید پایین است. یعنی سلول های آن در مطالعه میکروسکوپی کمی غیر طبیعی هستند و همچنین تومور کاملا در درون استخوان قرار دارد.

در این مرحله تومور در درون دیوارهای استخوان محصور بوده و هنوز دیوار را پاره نکرده و به بیرون از استخوان گسترش نیافته است. به این مرحله، سرطان استخوانی داخل کمپارتمان Intracompartmental bone cancer هم میگویند.

تومور استخوان

مرحله Stage 1B : در این مرحله سلول های تومور کمی غیر طبیعی هستند ولی دیواره استخوان را پاره کرده و به خارج از استخوان گسترش پیدا کرده اند. به این مرحله، سرطان استخوانی خارج کمپارتمان Extracompartmental bone cancer هم میگویند

تومور استخوان

مرحله Stage 2A : در این مرحله سلول های تومور سرطانی در مطالعه میکروسکوپی خیلی غیر طبیعی هستند و همچنین تومور کاملا در درون استخوان قرار دارد.

در این مرحله تومور در درون دیوارهای استخوان محصور بوده و هنوز دیوار را پاره نکرده و به بیرون از استخوان گسترش نیافته است. به این مرحله، سرطان استخوانی داخل کمپارتمان Intracompartmental bone cancer هم میگویند

تومور استخوان

مرحله Stage 2B : در این مرحله سلول های تومور سرطانی در مطالعه میکروسکوپی خیلی غیر طبیعی هستند ولی دیواره استخوان را پاره کرده و به خارج از استخوان گسترش پیدا کرده اند.

به این مرحله، سرطان استخوانی خارج کمپارتمان Extracompartmental bone cancer هم میگویند.

تومور استخوان

در مرحله یا Stage 3 سلول های تومور از راه خون منتشر شده و به بافت های دور دست میروند. در آنجا کاشته شده و رشد کرده و تومور یا تومورهای جدیدی را بوجود میاورند. به این پدیده متاستاز میگویند.

شایعترین محل برای متاستاز تومورهای استخوانی ریه است. یعنی سلول های سرطانی استخوان معمولا به ریه میروند. بعد از ریه شایعترین محل متاستاز، استخوان های دیگر بدن است

 

سرطان استخوان چگونه تشخیص داده میشود

پزشک متخصص بعد از مصاحبه با بیمار و معاینه او ممکن است به وجود سرطان استخوان شک کند در این صورت از روش های تصویربرداری و آزمایشگاهی استفاده میکند تا وجود و یا عدم وجود آن را اثبات کند. مهمترین این روش ها عبارتند از

 

رادیوگرافی ساده

میتوان اغلب سرطان های استخوان را در رادیوگرافی ساده دید. پزشک در تصویر رادیوگرافی میبیند که در ناحیه ای از استخوان شکل آن تغییر کرده و یا تراکم آن کم و یا زیاد شده است.

رادیوگرافی ساده ریه در بسیار یاوقات به پزشک کمک میکند تا مشخص کند آیا سرطان استخوان به ریه متشر شده است یا خیر

 سرطان استخوان بازو
سرطان استخوان بازو 

سی تی اسکن

تصاویر سی تی اسکن در واقع بصورت سطح مقطع هایی از بافت مورد نظر هستند. در این تصاویر پزشک متهصص میتواند جزئیات بسیار بیشتر و دقیقتری از استخوان را مشاهده کند. درون یک توده مشکوک به سرطان را دیده و واکاوی کند.

سی تی اسکن همچنین میتواند مشخص کند که آیا سرطان استخوان به احشاء دیگر مانند ریه، کبد و غدد لنفاوی هم انتشار پیدا کرده است یا خیر. تصاویر سی تی اسکن ممکن است با استفاده از ماده حاجب انجام شوند.

در این موارد ممکن است به بیمار مایعی داده شود تا قبل از انجام سی تی اسکن بنوشد و یا ممکن است ماده ای خاص قبل از انجام سی تی اسکن به بیمار تزریق شود. در این روش میتوان جزئیات بیشتری از بافت ها را مشاهده کرد.

پزشک متخصص ممکن است از سی تی اسکن به منظور کمک به نمونه برداری از بافت استفاده کند. در این نوع نونه برداری که به CT-guided needle biopsy معروف است بیمار بر روی تخت سی تی اسکن دراز کشیده و پزشک متخصص سوزن مخصوصی را از راه پوست به بافت مورد نظر وارد کرده و از آن نمونه گیری میکند.

مسیر این سوزن از پوست تا رسیدن به بافت مورد نظر با استفاده از سی تی اسکن دیده شده و در نتیجه پزشک میتواند به دقت و بدون ایجاد آسیب بیشتر برای بیمار وارد بافت مورد نظر شود

 

ام آر آی

ام آر آی یکی از بهترین ابزارهای تصویربرداری برای مشخص کردن محدوده تومور است. ام آر آی میتواند با دقت زیادی مشخص کند که تومور تا چه محدوده ای در بافت پیشروی کرده است.
 

اسکن هسته ای

اسکن هسته ای میتواند به تشخیص میزان انتشار سرطان استخوان کمک کند. در صورتی که سرطان به بافت ای دیگر متاستاز داده باشد اسکن هسته ای میتواند آن را مشخص کند.
 
البته باید دانست که مثبت شدن اسکن هسته ای همیشه علامت وجود سرطان استخوان نیست. این اسکن در بسیاری بیماری های دیگر مانند عفونت و یا روماتیسم میتواند مثبت شود.
 
اسکن رادیوایزوتوپ
افزایش جذب ماده رادیواکتیو در نقاط متعددی از بدن میتواند نشانه متاستاز سرطان باشد

 

پت اسکن

از پت اسکن یا توموگرافی با روش انتشار پوزیترون Positron emission tomography هم برای بررسی سرطان استفاده میشود. در پت اسکن به بیمار گلوگز (نوعی قند) تجویز میشود که یک اتم آن را رادیواکتیو کرده اند.
 
این گلوکز به توسط سلول های بدن جذب میشود. سلول های سرطانی که سوخت وساز بیشتری نسبت به سلول های طبیعی دارند میزان بیشتری از این قند رادیواکتیو را جذب میکنند و دوربین پت اسکن میتواند تابش رادیواکتیو حاصل را ببیند.
 

آزمایشات

آزمایشات متفاوتی وجود دارد که با استفاده از آنها میزان مولکول های شیمیایی درون مایعات بدن بخصوص خون بررسی میشوند. این آزمایشات ممکن است بتوانند به تشخیص سرطان استخوان و یا تشخیص نوع آن کمک کنند.
 

بیوپسی استخوان

در بسیاری از موارد حتی پس از انجام تصویربرداری های و آزمایشات گوناگون باز هم نمیتوان نوع تومور یا سرطان استخوان را به درستی مشخص کرد. همیشه باید قبل از شروع درمان نوع تومور مشخص شود چون درمان متناسب با نوع تومور متفاوت خواهد بود.
 
برای مشخص کردن نوع تومور معمولا نیاز است تا از آن نمونه برداری یا بیوپسی انجام شود. این نمونه توسط متخصص آسیب شناسی (پاتولوژیست) در زیر میکروسکوپ بررسی شده و نتیجه آن به پزشک معالج گزارش میشود.