تعویض مفصل آرنج نوعی عمل جراحی است که در آن مفصل بشدت تخریب شده و دردناک آرنج با یک مفصل مصنوعی جایگزین میشود.
این نوع عمل جراحی گرچه به اندازه تعویض کامل مفصل ران یا تعویض مفصل زانو متداول نیست با این حال میتواند کارآیی بسیاری از بیماران را بهبود بخشد.
آناتومی
مفصل آرنج از کنار هم قرار گرفتن سه استخوان بازو (هومروس)، زند زبرین ( رادیوس) و زند زیرین ( اولنا) درست شده است. حرکت مفصل آرنج بصورت لولایی است یعنی فقط باز و بسته میشود و این حرکت در مفصل بین استخوان های بازو و اولنا انجام میشود.
قسمت بالایی استخوان رادیوس یا زند زبرین هم با استخوان بازو و هم استخوان اولنا مفصل میشود. چرخش استخوان رادیوس حول محور طولی خود و ساعد موجب حرکات چرخشی ساعد و مچ میشود که به آن سوپیناسیون و پروناسیون میگویند.
عضله دوسر بازویی در جلو بازو موجب خم شدن مفصل آرنج و عضله سه سر بازویی در پشت بازو موجب راست شدن و باز شدن مفصل آرنج میشود. استخوان های تشکیل دهنده مفصل آرنج در محل تماس از لایه ای به نام غضروف پوشیده شده اند.
غضروف یک لایه سفید و صاف و لیز و با قوام لاستیکی است که موجب آسان تر شدن حرکات استخوان های تشکیل دهنده مفصل میشود.
چرا تعویض مفصل آرنج انجام میشود
عمل جراحی تعویض مفصل آخرین حربه درمانی برای از بین بردن درد در یک مفصل خراب و آسیب دیده است. در این عمل جراحی سطوح خراب مفصل برداشته شده و با سطوحی از جنس فلز و پلاستیک جایگزین میشود و اجازه میدهد حرکات مفصل آرنج به نرمی و بدون درد صورت گیرد.
در بعضی بیماری ها مانند آرتروز یا استئوآرتریت غضروف مفصل آرنج بتدریج از بین رفته و موجب میشود سطوح استخوانی بر روی هم ساییده شوند و این روند موجب درد شدید و و محدودیت حرکتی در مفصل میشود.
دیگر انواع آرتریت مانند روماتیسم مفصلی هم میتواند موجب تخریب غضروف مفصلی و بدنبال آن خراب شدن و تغییر شکل مفصل آرنج و درد و تورم و محدودیت حرکتی در آن شود. این دو بیماری از علل عمده ای هستند که موجب میشوند مفصل آرنج به حدی تخریب شود که نیاز به تعویض مفصل داشته باشد.
گاهی اوقات بخصوص در افراد مسن و با استخوان پوک ضربه به آرنج میتواند موجب چنان شکستگی و خرد شدگی شدیدی شود که نتوان استخوان ها را با پیچ و پلاک در کنار یکدیگر جااندازی کرد. در این موارد یکی از راه های درمان خارج کردن تمام قطعات خرد شده و سپس جایگزینی مفصل خرد شده با یک مفصل مصنوعی است.
تعویض مفصل یا خشک کردن آن کدامیک بهتر است
در مواردی که گفته شد میتوان برای از بین بردن درد بیمار بجای عمل جراحی تعویض مفصل آرنج اقدام به خشک کردن مفصل نمود.
مزیت خشک کردن مفصل آرنج اینست که بیمار بعد از انجام آن نیاز احتمالی به تعویض های بعدی نخواهد داشت و مشکلاتی که وجود یک مفصل مصنوعی ممکن است ایجاد کند منتفی میشود.
همچنین بیمار میتواند فشارهای زیادی را به مفصل خشک شده وارد کند. در حالیکه این کار با مفصل مصنوعی امکان پذیر نیست. البته مشکلی که آرترودز یا خشک کردن مفصل دارد از بین رفتن کامل حرکات مفصل آرنج است.
از طرف دیگر انجام تعویض مفصل آرنج حرکات آن را نه تنها محدود نکرده که بهتر میکند و در کنار آن درد بیمار هم از بین میرود ولی نمیتوان فشار زیادی به مفصل وارد کرد و با آن کارهای سنگین انجام داد. همچنین عوارض تعویض مفصل ارنج نسبت به اعمال جراحی تعویض در مفصل ران یا زانو قدری بیشتر است.
با در نظر گرفتن سخنان بالا میتوان نتیجه گرفت که برای فردی که دچار تخریب شدید مفصل آرنج شده میتوان برای کاهش درد دو نوع عمل جراحی خشک کردن مفصل و یا تعویض آن را پیشنهاد کرد.
معمولا برای افراد جوان و فعال آترودز پیشنهاد میشود چون میتوانند فشار زیادی به مفصل وارد کنند و در کنار آن یک بار جراحی تا آخر عمر مشکل بیمار را حل میکند.
در مورد افراد مسن و یا کسانی که فعالیت بدنی زیادی نداشته و فشار زیادی به مفصل وارد نمیکنند و بیشتر انتظار حرکت از مفصل دارند تا قدرت، میتوان عمل جراحی تعویض مفصل آرنج را انجام داد.
تعویض مفصل آرنج چگونه انجام میشود
گاهی اوقات مفصل آرنج آنچنان خراب میشود که دیگر نمیتواند کار خود را به درستی انجام دهد. آرنج دچار درد و محدودیت حرکتی شدید شده و عملکرد آن دچار اختلال میگردد. در این وضعیت عمل جراحی تعویض مفصل آرنج میتواند به بیمار کمک کند.
در عمل جراحی تعویض مفصل آرنج سطح مفصلی پایین استخوان بازو و سطوح مفصلی بالایی استخوان های رادیوس و اولنا خارج شده و سپس مفصل مصنوعی که بصورت یک لولا است جایگزین مفصل اصلی میشود.
مفصل مصنوعی از جنس فلز و پلاستیک محکمی به نام پلی اتیلن است. این مفصل دو زائده بلند به نام دسته دارد. دسته بالایی در داخل کانال استخوان بازو و دسته پایینی در داخل کانال استخوان اولنا رفته و در آنجا محکم میشوند.
اتصال این دسته ها در داخل کانال استخوان های ذکر شده معمولا با استفاده از چسب مخصوصی به نام سیمان استخوانی Bone Cement صورت میگیرد.
البته ممکن است برای اتصال اجزاء فلزی مفصل مصنوعی به استخوان از روشی بجز سیمان استفاده شود.
در این روش سطح رویی فلز مورد استفاده را با خلل و فرج فراوان میسازند تا با رشد سلول های استخوانی به درون آنها اتصال محکمی بین فلز و استخوان ایجاد شود. نوع اول مفصل مصنوعی را نوع سیمانی و نوع دوم را مفصل بدون سیمان مینامند.
عوارض عمل جراحی تعویض مفصل آرنج چیست
عفونت
عفونت در تعویض مفصل آرنج بیش از احتمال آن در تعویض در ناحیه مفصل ران است که یکی از علل آن نزدیک بودن مفصل مصنوعی به پوست میباشد.
همچنین این نوع از جراحی بیشتر در کسانی انجام میشود که به علت روماتیسم مفصلی دچار تخریب مفصل شده اند و در این افراد خود بیماری و همچنین داروهای مورد استفاده استعداد بیمار به عفونت را بیشتر میکنند.
عفونت ممکن است در چند هفته اول بعد از جراحی و یا حتی سال ها بعد از جراحی ایجاد شود. در موارد عفونت دیررس میکروب ها معمولا از کانون های عفونی دیگری که در بدن وجود دارد و از طریق جریان خون به مفصل مصنوعی رسیده و موجب عفونت بافت های اطراف آن میشوند.
درمان این عفونت ها استفاده از آنتی بیوتیک است ولی در بسیاری موارد تا وقتی کل مفصل مصنوعی از آرنج خارج نشود عفونت بهبود نمیابد.
لق شدن مفصل مصنوعی
شایعترین مکانیسمی که با آن مفصل مصنوعی آرنج دچار مشکل میشود لق شدن آن است. در صورت بروز این عارضه بیمار در مفصل آرنج دچار درد میشود.
لق شدن مفصل تقریبا در همه اعمال جراحی تعویض مفصل آرنج دیده میشود و فقط زمان بروز آن در بیماران مختلف متفاوت است.
در سال های اخیر پیشرفت های زیادی در زمینه بهتر کردن کارآیی مفاصل مصنوعی آرنج ایجاد شود و مفصل های مصنوعی مانند قبل زود لق نمیشوند با این حال بروز این عارضه در عمل جراحی تعویض مفصل آرنج بیش از تعویض مفصل زانو یا ران دیده میشود.
آسیب به عروق و اعصاب
به علت عبور عروق و اعصاب مهم آرنج از نزدیکی محل عمل جراحی، احتمال بروز آسیب در آنها وجود دارد. این آسیب ها معمولا خفیف و موقتی هستند ولی میتوانند ندرتا شدید و دائمی باشند.
