مفصل مچ دست میتواند به علل متفاوتی دچار تخریب شود که از مهمترین علل آن بروز آرتریت با مکانیسم های گوناگون است. برای کنترل علائم این بیماری ها که مهمترین آنها درد است از درمان های مختلفی استفاده میشود.
بسیاری از این درمان ها حداقل برای مدتی سودبخش هستند ولی بعد از مدتی ممکن است شدت تخریب مفصل و درد و ناراحتی های ناشی از آن به حدی برسد که هیچ روش درمانی دیگر بجز خشک کردن مفصل مج دست ثمربخش نباشد.
آناتومی کاربردی مچ دست
آناتومی مفصل مچ دست بسیار پیچیده است. شاید بتوان گفت پیچیده ترین آناتومی را در بین مفاصل بدن دارد. مچ دست در واقع یک مفصل نیست بلکه مفاصل بسیاری است که در بین استخوانچه های بسیاری تشکیل شده است.
مکانیک مچ دست و انگشتان دست بسیار مهم هستند چون مهمترین ابزار اعمال اثر مکانیکی انسان بر محیط خارج خود انگشتان دست وی هستند.
مچ دست باید دامنه حرکتی مناسب داشته باشد بطوریکه بتواند انگشتان دست را در هر وضعیت فضایی قرار دهد. همچنین باید قدرت کافی داشته باشد تا به انسان اجازه بلند کردن اجسام سنگین را هم بدهد.
مچ دست از کنار هم قرار گرفتن هشت استخوان کوچک یا استخوانچه به نام استخوان های کارپ Carpal bones تشکیل شده است. این استخوان ها حد فاصل و رابط استخوان های ساعد و استخوان های کف دست هستند.
قسمت اعظم سطح رویی استخوانچه های مچ دست از غضروف پوشیده شده و این غضروف اجازه میدهد تا استخوانچه ها به راحتی در کنار هم حرکت کنند. وقتی به عللی این غضروف خراب میشود سایش استخوانچه ای کارپ بر روی هم موجب تخریب آنها و در نتیجه بروز علائمی مانند در و تورم و محدودیت حرکتی میشود.
به چه علت مچ دست نیاز به خشک کردن پیدا میکند
درد مچ دست موجب میشود تا فرد با قدرت کمتری از آن استفاده کند و بتدریج قدرت مچ دست کاهش میابد. تغییر شکل استخوانچه های مچ دست که بدنبال تخریب آنها ایجاد شده است موجب تغییر شکل کل مچ دست و امتداد قرار گرفتن کف دست نسبت به ساعد میشود. این تغییر در شکل و امتداد استخوان ها با تغییر در بیومکانیک مچ دست موجب کاهش بیشتر در قدرت مچ دست میشود.
خشک کردن مچ دست که به آن فیوژن Fusion یا آرترودز Arthrodesis مچ دست هم میگویند نوعی عمل جراحی است که در آن استخوان رادیوس یا زند زبرین و استخوانچه ای مچ دست و استخوان های کف دست (متاکارپ ها) به یکدیگر متصل شده و بصورت یک استخوان واحد درمیایند. به این معنی که دیگر مفصلی بین آنها وجود نخواهد داشت و حرکتی در بین آنها ایجاد نخواهد شد.
انجام این عمل موجب میشود تا درد مچ دست بیمار از بین برود. وقتی مفاصل مچ دست تخریب میشود حرکت بین استخوان ها است که موجب درد میشود و وقتی استخوان ها به هم جوش خورده و حرکتی بین آنها وجود نداشته باشد پس دردی هم ایجاد نخواهد شد.
وقتی دردی وجود نداشته باشد مچ دست میتواند با قدرت بیشتری کار کند. همچنین پزشک جراح در حین جراحی سعی میکند دفرمیتی و تغییر شکل ایجاد شده در مفصل را هم تصحیح کند. این کار هم شکل ظاهری مچ دست را بهتر میکند و هم قدرت آن را افزایش میدهد.
روش دیگر برای از بین بردن درد و دفرمیتی مچ دست در مواردی که مفصل دچار تخریب شدید شده است استفاده از مفصل مصنوعی مچ دست است.
جراحی خشک کردن مچ دست چگونه انجام میشود
برای انجام جراحی فیوژن یا خشک کردن مچ دست پزشک جراح با شکافی که در پشت مچ دست میدهد غضروف باقیمانده در بین استخوان رادیوس و استخوانچه های مچ دست و استخوان های متاکارپ را تراشیده و برمیدارد.
ممکن است از پیوند استخوان استفاده کند و استخوان های پیوندی را در کنار استخوان هایی که باید جوش بخورند قرار دهد تا روند جوش خوردن تسریع یافته و بهتر انجام شود.
سپس یک پلاک بلند را در پشت مچ دست قرا میدهد بطوریک از استخوان رادیوس تا متاکارپ سوم در کف دست امتداد میابد. این پلاک به چند پیچ به استخوان های رادیوس و متاکارپ متصل شده و موجب میشود تا این استخوان ها محکم در کنار هم باقی بمانند.
این بیحرکتی لازم است تا بدن بتواند در عرض چند ماه استخوان ها را به هم جوش داده و متصل کند. البته بعد از جوش خوردن استخوان ها به هم نیازی به خارج کردن پلاک نیست مگر اینکه برای بیمار مشکلی ایجاد کند.
بعد از جراحی مچ دست بیمار برای مدتی در یک آتل یا اسپلیت باقی میماند تا روند جوش خوردن بهتر صورت گیرد.
آیا خشک کردن مچ دست همه مشکلات را حل میکند
انجام جراحی آرترودز یا خشک کردن مچ دست گرچه درد بیمار را از بین برده و تغییر شکل مچ دست را اصلاح میکند با این حال به علت جوش دادن استخوان های مچ دست حرکات این مفصل در بعضی جهات از بین میرود.
بعد از انجام جراحی خشک کردن مچ دست بیمار دیگر قادر به خم و راست کردن مچ دست و منحرف کردن آن به چپ و راست نخواهد بود ولی میتواند مچ دست خود را بچرخاند ( سوپیناسیون و پروناسیون را انجام دهد).
عمل جراحی خشک کردن یا فیوژن مچ دست در واقع نوعی مبادله است. مبادله درد با حرکت. با انجام این نوع درمان درد بیمار از وی گرفته میشود ولی در عوض حرکات مچ دست او هم تا حدود زیادی از وی گرفته خواهد شد.
این نوع جراحی بخصوص در افراد جوانی که دچار تخریب شدید مفصل مچ دست شده اند مفید است. در این افراد جراحی موجب بهبود درد و بهبود شکل ظاهری مچ دست و افزایش قدرت آن شده و بیمار دارای یک مچ دست پایدار و محکم خواهد شد.
در بیماران مسن که نیازی به قدرت زیادی در مچ دست ندارند بجای جراحی خشک کردن مچ دست از روش آرتروپلاستی مچ دست یعنی بکار بردن مفصل مصنوعی استفاده میشود.