تاندونیت آشیل یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مرتبط با سیستم اسکلتی-عضلانی است که عمدتاً در افرادی که فعالیت‌های ورزشی سنگین انجام می‌دهند مشاهده میشود. این بیماری که به عنوان التهاب تاندون آشیل شناخته میشود، میتواند باعث درد، تورم و کاهش عملکرد این تاندون مهم گردد.
تاندون آشیل که قوی‌ترین تاندون بدن انسان محسوب میشود، نقش حیاتی در انتقال نیرو از عضلات ساق پا به استخوان‌های پاشنه پا دارد و هرگونه اختلال در عملکرد آن میتواند تاثیرات قابل توجهی بر توانایی حرکتی فرد داشته باشد.
انواع تاندونیت آشیل
تاندونیت Tendonitis به معنای التهاب تاندون است. التهاب پاسخ طبیعی بدن به آسیب یا بیماری است و علامت آن درد و تورم است.
تاندونیت آشیل دو نوع اصلی دارد
تاندونیت در قسمت های بالای آشیل
در این بیماری فیبرهای قسمت های بالایی تاندون دچار پارگی های میکروسکوپی شده و تاندون در ظاهرمتورم و کلفت میشود. این تاندنیت بیشتر در جوان ها و افراد فعال است.
تورم در محل اتصال تاندون آشیل به استخوان پاشنه به علت التهاب تاندون (تاندنیت) است
تاندونیت در محل اتصال آشیل به پاشنه
در این حالت آسیب و پارگی های میکروسکوپی در تاندون آشیل درست در محل اتصال آن به استخوان پاشنه ایجاد میشود. در این نوع تاندنیت ممکن است در محل اتصال آشیل به استخوان پاشنه استخوان اضافی رشد کند.
در هر دو نوع این تاندنیت ها ممکن است املاح کلسیم روی تاندون رسوب کند.
از منظر دیگر بیماری تاندونیت آشیل را میتوان به دو نوه حاد و مزمن هم طبقه بندی کرد.
تاندونیت حاد
تاندونیت حاد ناشی از آسیب‌های ناگهانی و شدید به تاندون آشیل است. این نوع بیماری معمولاً در اثر حوادث ورزشی، سقوط یا فشار ناگهانی ایجاد میشود. علائم آن شامل درد شدید، تورم سریع و محدودیت در حرکت مفصل می‌باشد.
تاندونیت مزمن
تاندونیت مزمن نتیجه آسیب‌های تکراری و مداوم به تاندون آشیل است. این نوع بیماری بیشتر در افرادی که فعالیت‌های تکراری با فشار زیاد بر روی تاندون دارند، مانند دونده‌ها و ورزشکاران حرفه‌ای، مشاهده میشود. علائم آن شامل درد مداوم، سفتی و کاهش انعطاف‌پذیری تاندون است.
علل بروز تاندونیت آشیل
بیماری تاندونیت آشیل ناشی از مجموعه‌ای از عوامل میتواند باشد که عمدتاً به فشار و استفاده بیش از حد از تاندون مرتبط هستند.
فشار فیزیکی زیاد: یکی از اصلی‌ترین علل تاندونیت آشیل، فشار زیاد و مداوم بر روی تاندون است. فعالیت‌های ورزشی که شامل دویدن، پرش و شتاب ناگهانی هستند، می‌توانند باعث فشار بیش از حد بر روی این تاندون شوند و در نهایت منجر به التهاب و آسیب شوند.
وقتی سطح فعالیت بدنی خود را ناگهان زیاد میکنیم مثلاً طول مدت دویدن روزانه خود را ناگهان دو برابر میکنیم فشار زیادی را به تاندون آشیل وارد کرده که میتواند موجب آسیب و متعاقب آن التهاب شود.
استفاده نادرست از کفش‌های ورزشی: کفش‌های نامناسب که از حمایت کافی برای قوس پا برخوردار نیستند، می‌توانند فشار نامتوازن بر روی تاندون آشیل وارد کنند. این موضوع به ویژه در افرادی که فعالیت‌های بدنی سنگین انجام می‌دهند، میتواند عامل مهمی در بروز بیماری باشد.
سن و تغییرات فیزیولوژیکی: با افزایش سن، انعطاف‌پذیری و قدرت تاندون‌ها کاهش می‌یابد. این تغییرات فیزیولوژیکی باعث میشود که تاندون آشیل کمتر مقاوم در برابر فشارهای روزانه باشد و احتمال بروز التهاب و آسیب افزایش یابد.
عوامل بیومکانیکی: مشکلات بیومکانیکی مانند پیاده‌روی نامناسب، ناهماهنگی عضلات و ناپایداری مفاصل می‌توانند باعث توزیع نامتوازن نیروها بر روی تاندون آشیل شوند. این عوامل باعث افزایش فشار و آسیب‌پذیری تاندون می‌شوند.
عفونت‌ها و بیماری‌های التهابی: وجود عفونت‌ها و بیماری‌های التهابی مانند آرتریت روماتوئید میتواند باعث التهاب تاندون آشیل شود.
برجستگی استخوانی: وجود برجستگی استخوانی در محل اتصال تاندون آشیل به استخوان پاشنه ممکن است موجب سائیده شدن مکرر تاندون به برجستگی شده و موجب آسیب و التهاب آن شود.
علائم تاندونیت آشیل
بیماری تاندونیت آشیل با مجموعه‌ای از علائم مشخص ظاهر میشود که میتواند از حالت خفیف تا شدید متغیر باشد. شناخت دقیق این علائم برای تشخیص زودهنگام و درمان مناسب ضروری است.
درد پشت پاشنه پا اصلی‌ترین و رایج‌ترین علائم تاندونیت آشیل است. این درد معمولاً در ناحیه پاشنه و پشت ساق پا احساس میشود و میتواند به تدریج افزایش یابد. در مراحل اولیه، درد ممکن است فقط پس از فعالیت‌های فیزیکی ظاهر شود، اما با پیشرفت بیماری ممکن است حتی در حالت استراحت نیز احساس شود.
حرکات خاصی مانند بالا رفتن از پله‌ها، دویدن یا پریدن می‌توانند باعث افزایش درد پشت پاشنه پا شوند. این درد‌ها معمولاً نشان‌دهنده فعالیت بیش از حد تاندون و نیاز به استراحت بیشتر هستند.
در این بیماری درد روی تاندون آشیل معمولا در صبح ها بیشتر است.
ناحیه اطراف تاندون آشیل ممکن است در افراد مبتلا حساسیت بیشتری به لمس داشته باشد. این حساسیت میتواند باعث ناراحتی و درد هنگام لمس ناحیه آسیب‌دیده شود.
دیگر علائم تاندونیت آشیل عبارتند از
تورم و التهاب: تورم و التهاب در ناحیه تاندون آشیل از دیگر علائم بیماری است. این تورم ممکن است بصورت کلفت شدن تاندون آشیل دیده شود و با افزایش التهاب، اندازه و شدت تورم نیز افزایش می‌یابد.
تورم پشت ساق هم از علائم این بیماری است. این تورم معمولا با فعالیت بدنی بیشتر میشود. ممکن است برجستگی استخوانی هم در محل اتصال تاندون آشیل به استخوان پاشنه وجود داشته باشد.
سفتی و کاهش انعطاف‌پذیری: افرادی که به تاندونیت آشیل مبتلا هستند، ممکن است احساس سفتی و کاهش انعطاف‌پذیری در ساق پا داشته باشند. این موضوع میتواند باعث محدودیت در حرکت و انجام فعالیت‌های روزمره شود.
صدای ترک خوردن: در برخی موارد، افراد مبتلا ممکن است هنگام حرکت تاندون آشیل صدای ترک خوردن را احساس کنند. این صداها ممکن است نشانه‌ای از آسیب یا التهاب تاندون باشند.
ضعف عضلانی: تاندونیت آشیل میتواند باعث ضعف عضلات ساق پا شود. این ضعف ممکن است در انجام فعالیت‌های روزانه مانند پیاده‌روی یا بلند شدن از حالت نشسته مشاهده شود.
تشخیص تاندونیت آشیل
تشخیص بیماری تاندونیت آشیل معمولاً با ارزیابی بالینی آغاز میشود. پزشک با بررسی تاریخچه پزشکی بیمار و انجام معاینه فیزیکی، به دنبال نشانه‌های درد، تورم و سفتی در ناحیه تاندون آشیل می‌گردد.
در برخی موارد، برای تأیید تشخیص و ارزیابی دقیق‌تر وضعیت تاندون، از روش‌های تصویربرداری مانند اولتراسوند، ام آر آی یا رادیوگرافی استفاده میشود.
این ابزارها به پزشک کمک میکنند تا میزان التهاب، وجود پارگی و سایر آسیب‌های احتمالی را تعیین کنند. همچنین، ممکن است تست‌های عملکردی انجام شود تا تاثیر بیماری بر توانایی حرکتی و قدرت عضلات ساق پا بررسی شود.
درمان تاندونیت آشیل
درمان بیماری تاندونیت آشیل بسته به شدت و نوع آن متفاوت است و معمولاً شامل ترکیبی از روش‌های غیرجراحی و جراحی می‌باشد. هدف اصلی درمان کاهش التهاب، تسکین درد و بازگشت به عملکرد طبیعی تاندون است.
روش‌های غیرجراحی
مهمترین روش های جراحی در درمان این بیماری عبارتند از
استراحت و کاهش فعالیت: اولین قدم در درمان تاندونیت آشیل، کاهش فعالیت‌های فیزیکی است که باعث فشار بر تاندون می‌شوند. استراحت دادن به ساق پا و اجتناب از حرکات مکرر میتواند به کاهش التهاب و درد کمک کند.
سرد کردن: سرد کردن تاندون میتواند به کاهش تورم و تسکین درد کمک کند. توصیه میشود که ماده سرد کننده را به مدت ۱۵-۲۰ دقیقه چندین بار در روز روی تاندون آشیل قرار دهید.
داروهای ضد التهاب: مصرف داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن میتواند به کاهش التهاب و درد کمک کند. این داروها باید تحت نظر پزشک و طبق دستور مصرف شوند تا از عوارض جانبی احتمالی جلوگیری شود.
فیزیوتراپی: فیزیوتراپی نقش مهمی در درمان تاندونیت آشیل دارد. تمرینات تقویتی و کششی می‌توانند به بازگشت انعطاف‌پذیری و قدرت تاندون کمک کنند. همچنین، تکنیک‌های ماساژ و استفاده از امواج صوتی می‌توانند به تسریع فرآیند بهبودی کمک کنند.
استفاده از وسایل حمایتی: استفاده از بریس‌ها، پاشنه‌گیرها یا کفش‌های مخصوص میتواند به کاهش فشار بر روی تاندون آشیل کمک کند و از آسیب بیشتر جلوگیری کند. این وسایل به حفظ پایداری و حمایت لازم برای تاندون در هنگام حرکت کمک میکنند.
تزریقات کورتیزون: در مواردی که التهاب شدید است، ممکن است تزریقات کورتیزون توصیه شود. این تزریقات می‌توانند به سرعت التهاب را کاهش دهند، اما باید با احتیاط و تحت نظر پزشک انجام شوند تا از عوارض جانبی احتمالی جلوگیری شود.
روش‌های جراحی تاندونیت آشیل
اگر بعد از شش ماه درمان فعال غیر جراحی، درد بهبود نیافت پزشک معالج ممکن است تصمیم به استفاده از روش های جراحی بگیرد مهمترین این روش ها عبارتند از :
♦ در کسانی که عضلات پشت ساق آنها خشک و با قابلیت انعطاف کم است پزشک ارتوپد شکاف هایی در قسمت هایی از طول این عضلات داده تا طول آنها قدری بیشتر شده و بدین وسیله کشش روی تاندون آشیل کم شود.
♦ وقتی کمتر از نصف تاندون آشیل صدمه دیده است میتوان قسمت های صدمه دیده را توسط عمل جراحی برداشت و قسمت های باقیمانده را ترمیم کرد.
در حین جراحی برجستگی استخوانی در محل اتصال تاندون به استخوان پاشنه هم برداشته میشود. وقتی بیش از نصف تاندون صدمه دیده است بعد از برداشتن قسمت صدمه دیده چون قسمت باقیمانده بسیار ضعیف بوده و احتمال پاره شدن کامل آن وجود دارد با استفاده از تاندون دیگری این تاندون را تقویت میکنند.
پزشک جراح تاندونی را که شست پا را خم میکند برداشته و از آن برای تقویت تاندون آشیل استفاده میکند. البته بعد از برداشتن این تاندون، شست پا باز هم میتواند حرکت کند.
درمان‌های مکمل
برخی از درمان‌های مکمل مانند استفاده از مکمل‌های غنی شده با کلاژن، ویتامین C و امگا-۳ می‌توانند به بهبود ساختار تاندون و کاهش التهاب کمک کنند. همچنین، تکنیک‌های آرام‌بخشی مانند یوگا و مدیتیشن می‌توانند به کاهش استرس و بهبود وضعیت کلی بدن کمک کنند.
مدیریت فعالیت‌های روزانه
تغییر در الگوی فعالیت‌های روزانه و اجتناب از حرکات تکراری که فشار زیادی بر تاندون آشیل وارد میکنند، میتواند به بهبود وضعیت کمک کند. استفاده از کفش‌های مناسب و تغییر تکنیک‌های ورزشی نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
در نهایت، درمان تاندونیت آشیل نیازمند رویکردی جامع و چندجانبه است که ترکیبی از روش‌های مختلف درمانی را در بر می‌گیرد. همکاری نزدیک با پزشکان و متخصصان فیزیوتراپی میتواند به بازگشت سریع‌تر و کامل‌تر به وضعیت طبیعی کمک کند.
نرمش های مخصوص طبی برای تاندونیت آشیل
نرمش های طبی تاثیر مهمی در کاهش شدت علائم تاندونیت آشیل و پیشگیری از آن دارند. مهمترین این نرمش ها عبارتند از
کشش عضلات پشت ساق
به طرف یک دیوار بایستید. یک پا را جلوتر از پای دیگر قرار میدهیم بطوریکه یک زانو کمی خم و و زانوی دیگر کاملاً صاف باشد. کف هر دو دست را هم به دیوار جلو تکیه میدهیم.
سپس بدون اینکه محل کف پاها روی زمین را تغییر دهیم سعی میکنیم تنه خود را به دیوار نزدیک تر کنیم، زانوی خم شده را بیشتر خم کنیم تا در پایی که زانویش صاف است مچ پا بیشتر خم شود. با این کار عضلات پشت ساق و تاندون آشیل تحت کشش قرار میگیرند.
این کار را خیلی به آرامی انجام میدهیم تا وقتی که یک کشش ملایم را در پشت پا احساس کنیم. وضعیت را برای ده ثانیه حفظ کرده و سپس به ارامی به حالت اول باز میگردیم. نرمش را ۲۰ مرتبه تکرار میکنیم.
کشش آشیل با پله
کنار یک پله می‌ایستیم و نصف کف پا را روی پله اول میگذاریم بطوریکه پاشنه روی پله قرار نگرفته و بتواند آزادانه به بالا و پایین رود.
کنار دیوار یا حفظ پله را بگیرید تا تعادل شما بهم نخورد. به آرامی پاشنه خود را ۲۰ بار بالا و پایین ببرید. مواظب باشد خیلی آرام این کار را انجام دهید.
پیشگیری از تاندونیت آشیل
پیشگیری از تاندونیت آشیل میتواند از طریق اتخاذ تدابیر مناسب و مراقبت‌های لازم انجام شود. این اقدامات نه تنها از بروز بیماری جلوگیری میکنند، بلکه به حفظ سلامت کلی تاندون آشیل نیز کمک میکنند.
گرم کردن و کشش: قبل از هر فعالیت فیزیکی، انجام تمرینات گرم کردن و کششی به آماده‌سازی عضلات و تاندون‌ها کمک میکند. این کار میتواند انعطاف‌پذیری تاندون را افزایش داده و خطر آسیب‌دیدگی را کاهش دهد.
افزایش تدریجی تمرین ورزشی: افزایش تدریجی شدت و مدت تمرینات فیزیکی میتواند از فشار ناگهانی بر تاندون آشیل جلوگیری کند. برنامه‌ریزی مناسب تمرینات و افزایش تدریجی بار میتواند به کاهش خطر بروز تاندونیت کمک کند.
استفاده از کفش‌های مناسب: استفاده از کفش‌های ورزشی با پشتیبانی مناسب برای قوس پا و جذب شوک میتواند فشار نامتوازن بر روی تاندون آشیل را کاهش دهد. انتخاب کفش‌های مناسب برای نوع فعالیت فیزیکی نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
تقویت عضلات ساق پا: تمرینات تقویتی برای عضلات ساق پا می‌توانند به حمایت بهتر از تاندون آشیل کمک کنند. عضلات قوی‌تر می‌توانند فشار کمتری بر روی تاندون وارد کنند و از آسیب‌دیدگی جلوگیری کنند.
حفظ انعطاف‌پذیری تاندون: تمرینات کششی منظم می‌توانند به حفظ انعطاف‌پذیری تاندون آشیل کمک کنند. این تمرینات باید به طور منظم و با دقت انجام شوند تا از آسیب‌های احتمالی جلوگیری شود.
مدیریت وزن بدن: حفظ وزن مناسب بدن میتواند فشار اضافی بر روی تاندون آشیل و مفاصل پا کاهش دهد. افراد با وزن مناسب کمتر در معرض خطر بروز بیماری‌های مرتبط با فشار زیاد بر روی تاندون‌ها هستند.
اجتناب از فعالیت‌های تکراری سنگین: کاهش فعالیت‌های تکراری و سنگین که فشار زیادی بر تاندون آشیل وارد میکنند، میتواند از بروز تاندونیت آشیل جلوگیری کند. تنوع در فعالیت‌های ورزشی و جلوگیری از انجام حرکات تکراری میتواند موثر باشد.
توجه به علائم اولیه: در صورت بروز علائم اولیه مانند درد و تورم، باید فوراً اقدامات لازم برای کاهش فشار بر تاندون انجام شود. عدم توجه به علائم اولیه میتواند منجر به تشدید بیماری و افزایش خطر آسیب‌های جدی‌تر شود.
استفاده از تجهیزات حمایتی: در صورت نیاز، استفاده از تجهیزات حمایتی مانند بریس میتواند از فشار نامتوازن بر روی تاندون آشیل جلوگیری کند و از بروز آسیب‌های احتمالی محافظت کند.
با رعایت این توصیه‌ها و اتخاذ تدابیر پیشگیرانه مناسب، میتوان خطر بروز تاندونیت آشیل را به میزان قابل توجهی کاهش داد و سلامت تاندون‌های آشیل را حفظ نمود