کلاب فوت یا پا چنبری ناهنجاری مادرزادی است

شیوع کلاب فوت چگونه است

اگر هر دو والدین، مبتلا به این بیماری باشند فزند آنها به احتمال ۱۵ درصد به بیماری مبتلا خواهد شد. بچه هایی که کلاب فوت دارند احتمال اینکه مشکلات دیگری در مفصل ران داشته باشند وجود دارد پس مفصل ران این بچه ها باید با دقت بیشتری به توسط پزشک معاینه شود.

علت کلاب فوت یا پا چنبری به درستی مشخص نیست ولی به نظر میرسد عدم تعادل بین عضلات اطراف مچ پا و کف پا در دوران جنینی میتوان در ایجاد آن موثر باشد.

این بیماری ممکن است همراه با در رفتگی مادرزادی مفصل ران باشد پس در همه این بیماران باید مفاصل ران بدقت معاینه شوند.

در بیماری های میلومننگوسل و آرتروگریپوز هم ممکن است کلاب فوت دیده شود.

در کلاب فوت یا پا چنبری چه تغییراتی در پا ایجاد میشود

از مهمترین تغییراتی که در پای بچه مبتلا به کلاب فوت یا پا چنبری ایجاد میشود کوتاه شدن تاندون ها یا زردپی های پشت پا و سمت داخلی مچ پا و کف پا است.

در پشت پا و سمت داخل مچ پا غلاف تاندون ها کوتاه و ضخیم میشوند، کپسول مفاصل این نواحی کوتاه میشوند و عضلات پشت ساق و کف پا هم کوتاه و لاغر میشوند.

در این بیماری تغییراتی در شکل مفاصل مچ و کف پا هم ایجاد میشود بدین صورت که مفصل تالوناویکولر دچار دررفتگی یا نیمه دررفتگی میشود. در این مفصل استخوان ناویکولر که در جلوی استخوان تالوس قرار دارد به سمت داخل جابجا شده و به قوزک داخلی مچ پا نزدیک تر میشود.

علائم کلاب فوت

 علائم کاملا واضح است. پا به طرف داخل میچرخد و کف پا به سمت داخل و یا حتی بالا قرار میگیرد. پا و ساق طرف مبتلا کوتاه تر و لاغرتر از طرف سالم هستند.

تغییر شکل پا در این بیماری را در واقع سه تغییر اصلی میدانند که عبارتند از

• اداکشن و سوپینیشن کف پا : به این معنی که انگشتان و استخوان های کف پا به سمت داخل منحرف شده و به سمت خارج میچرخند

• کوچک بودن پاشنه و چرخش پاشنه به سمت داخل

• انحراف مچ پا و کف پا به سمت پایین که به آن اکواینوس Equinus هم میگویند

این عارضه دردناک نیست ولی اگر درمان نشود بتدریج بدتر شده و موجب ناتوانی در راه رفتن و لنگش میشود. در صورت عدم درمان، این بیماران بجای اینکه در موقع راه رفتن کف پایشان را بر زمین بگذارند روی لبه خارجی پا راه میروند.

پایشان پینه های بزرگ و دردناک میبندد، نخواهند توانست کفش بپوشند و در تمام عمرشان یک پای دردناک خواهند داشت که تا حد زیادی مانع فعالیت و داشتن یک شغل مناسب میشود.

کلاب فوت یا پا چنبری چگونه درمان میشود

درمان غیر جراحی

درمان هرچه سریعتر بعد از زایمان باید شروع شود. در ۱۵-۱۰ سال اخیر موفقیت های زیادی در درمان غیرجراحی این عارضه بدست آمده است. شدت بیماری هر اندازه باشد معمولاٌ درمان ابتدا با روش های غیر جراحی شروع میشود.

پزشک معالج پای بچه را با مانورهای بخصوصی و در وضعیت های خاصی گچ گیری میکند. این روش به نام روش پونستی Ponseti method معروف است.

گچ هر هفته عوض میشود و در هر تعویض پزشک سعی میکند پا را بیشتر در وضعیت اصلاح شده قرار دهد. سپس تاندون آشیل آزاد شده و  پس از آن برای چند هفته دیگر مجدداً گچ گیری صورت میگیرد.

اصلاح پا با این روش معمولاٌ بین ۳-۲ ماه طول میکشد ولی این بیماری تمایل زیادی به عود دارد پس برای جلوگیری از عود، وقتی شکل پا اصلاح شد بچه باید بمدت دو سال بریس مخصوصی را در شب بپوشد.

 این بریس ها در واقع دو کفش هستند که با یک میله فلزی به هم متصل شده اند. در ابتدا بمدت سه ماه این بریس باید روزی ۲۳ ساعت پوشیده شود و پس از آن بمدت ۴-۳ سال فقط در شبها پوشیده شود. اگر بعد از جراحی از بریس استفاده نشود بیماری در ۱۰۰ درصد موارد عود میکند.

این روش بسیار موثر است ولی والدین باید همکاری بسیار نزدیکی با پزشک معالج داشته باشند و در درمان نوزاد مشارکت فعال داشته باشند. بدون مراقبت های والدین و همکاری آنها ممکن است ضایعه بعد از درمان مجدداً عود کند.

در مواردی که شدت بیماری در شروع درمان زیاد است احتمال عود بیماری بیشتر است. در صورت عود ممکن است مجدداٌ نیاز به تکرار مراحل قبل البته با کمی تغییر باشد.

درمان جراحی

گاهی اوقات روش ذکر شده برای درمان کافی نیست و لازمه درمان استفاده از عمل جراحی است. این وضعیت در حدود ۵ درصد بیماران اتفاق میفتد. جراحی معمولاً در سنین ۱۲-۶ ماهگی انجام میشود.

در حین جراحی پزشک جراح ارتوپد، با بریدن لیگامان ها و تاندون های خاصی، استخوان ها را در وضعیت مناسب قرار میدهد. سپس استخوان ها را بمدت شش هفته با پین در همان وضعیت نگه میدارد. بعد از جراحی گچ گیری انجام میشود و تمام اندام تحتانی بچه در یک گچ بلند قرار داده میشود.

بعد از شش هفته پین ها و گچ خارج میشوند و بمدت چهار هفته دیگر برای بچه یک گچ کوتاه تر گرفته میشود. بعد از آن بچه باید برای یکسال یا بیشتر از بریس استفاده کند تا عارضه عود نکند.

در حدود ۵۰ -۵ درصد بچه ها تغییر شکل پا با عمل جراحی اول بطور کامل خوب نمیشود و نیاز به عمل جراحی دوم پیدا میکنند. پاهای بچه هایی که برای درمان آنها از روش جراحی استفاده شده است معمولاً سفت تر و کمی خشک تر از استفاده از روش غیر جراحی است.

بعد از درمان پای بچه تقریبا طبیعی میشود. او میتواند بدود و بازی کند و از کفش های معمولی استفاده کند. با این حال پا هیچ وقت کاملا نرمال و طبیعی نمیشود.

اندازه کفش پای درمان شده معمولا یک شماره کوچکتر از پای سالم است و حرکات آن کمی محدودتر و خشک تر است. ساق پای بچه هم از ساق طرف سالمش قدری لاغرتر باقی میماند.

استفاده صحیح از بریس چگونه است

 در روزهای اول استفاده از بریس باید بطور مرتب پای بچه را زیر نظر داشته باشید تا مطمئن شوید کفش، پای او را اذیت نمیکند و پوست پا و انگشتانش تاول نزند. بچه تا چند روز از بریس ناراحت است ولی پس از آن به بریس عادت میکند. رعایت نکات زیر مفید است

• به بچه یاد بدهید که میتواند با بریس زانوهایش را خم و راست کند.

• قرمزی یا تاول در پشت پاشنه نشانه اینست که پاشنه در کفش خوب جا نگرفته است. مطمئن شوید که پاشنه کاملاٌ در کفش است و بند های کفش محکم بسته شده اند.