کیست منیسک به عنوان یک توده کوچک کیسه‌ای شکل در اطراف منیسک زانو شناخته میشود که معمولاً با پارگی منیسک مرتبط است. منیسک‌ها بافت‌های غضروفی نیم‌دایره‌ای هستند که به پخش وزن و کاهش فشار بر روی مفصل زانو کمک می‌کنند.
علل کیست منیسک
عوامل مختلفی می‌توانند منجر به ایجاد کیست منیسک شوند که در زیر به مهمترین آن‌ها اشاره می‌کنیم:
پارگی منیسک
پارگی منیسک یکی از مهمترین علل ایجاد کیست منیسک است. این پارگی‌ها معمولاً ناشی از حرکات چرخشی ناگهانی یا فشار بیش از حد به زانو، به ویژه در فعالیت‌های ورزشی یا فیزیکی سنگین، ایجاد می‌شوند. وقتی منیسک پاره میشود، ممکن است مایع سینوویال (مایع مفصلی) به درون بافت منیسک نفوذ کند و باعث ایجاد کیست شود.
با پاره شدن منیسک، بافت نرم کپسول مفصلی اطراف منیسک آنرا احاطه میکند.
سپس داخل بافت جدیدی که در کنار منیسک پاره شد ایجاد شده است خالی شده و یک لایه از سلول های سینوویال سطح داخلی آنرا میپوشاند و با ترشح مایع سینوویال به داخل این بافت کیست تشکیل میشود.
ضربه و آسیب‌های مستقیم به زانو
ضربات مستقیم به زانو می‌تواند به منیسک آسیب وارد کند و منجر به تشکیل کیست شود. تصادفات یا سقوط‌های ناگهانی از جمله علل ضربه‌هایی هستند که ممکن است به منیسک آسیب برسانند و موجب تشکیل کیست شوند. در این حالت، آسیب به ساختار غضروفی منیسک می‌تواند باعث تجمع مایع و شکل‌گیری کیست شود.
پیری و تحلیل غضروفی
با افزایش سن، غضروف منیسک تحلیل می‌رود و آسیب‌پذیری آن نسبت به پارگی و آسیب بیشتر میشود. این تحلیل تدریجی باعث میشود که احتمال تشکیل کیست منیسک در افراد مسن بیشتر شود. کاهش خاصیت ارتجاعی غضروف در اثر پیری نیز می‌تواند زمینه‌ساز ایجاد کیست شود.
فعالیت‌های ورزشی سنگین
افرادی که به طور منظم در ورزش‌هایی مانند فوتبال، بسکتبال، یا تنیس شرکت می‌کنند، به دلیل فشار زیاد بر زانو و حرکات چرخشی مکرر، در معرض خطر بالاتری برای ایجاد کیست منیسک هستند.
علائم کیست منیسک
علائم این کیست‌ها بسته به اندازه، مکان و شدت پارگی منیسک متغیر است.مهمترین علائم کیست منیسک عبارتند از
درد زانو
درد زانو شایع‌ترین علامت کیست منیسک است. این درد معمولاً در قسمت خارجی یا داخلی زانو، بسته به محل کیست، احساس میشود. درد ممکن است خفیف باشد، اما با فعالیت‌هایی مثل راه رفتن، دویدن یا خم کردن زانو شدیدتر میشود.
در حالت استراحت نیز درد ممکن است احساس شود، به ویژه زمانی که کیست بزرگ‌تر شده یا فشاری روی اعصاب یا بافت‌های اطراف زانو وارد میکند.
تورم
تورم در ناحیه زانو از دیگر علائم کیست منیسک است. این تورم معمولاً به صورت موضعی در اطراف ناحیه کیست دیده میشود.
تورم ممکن است پس از فعالیت جسمی شدیدتر شود و حتی در برخی موارد همراه با گرما در ناحیه آسیب‌دیده باشد. افزایش مایع مفصلی در اطراف زانو نیز ممکن است باعث احساس سفتی در زانو شود.
احساس توده یا برجستگی
در برخی موارد، افراد ممکن است یک توده یا برجستگی کوچک در کنار زانو احساس کنند. این توده همان کیست است که ممکن است با لمس آن دردناک شود. کیست‌های منیسک معمولاً در بخش‌های خارجی زانو قابل لمس هستند و هنگام فشار دادن ممکن است درد یا ناراحتی ایجاد کنند.
قفل شدن یا خالی کردن زانو
یکی از علائم شایع کیست منیسک یا پارگی منیسک مرتبط با آن، قفل شدن یا خالی کردن زانو است. این حالت زمانی رخ می‌دهد که قطعه‌ای از منیسک پاره شده درون مفصل زانو گیر کرده یا حرکت کند. در نتیجه، زانو ممکن است ناگهان قفل شود و فرد قادر به خم یا صاف کردن زانو نباشد.
محدودیت در حرکت زانو
کیست منیسک می‌تواند باعث محدود شدن دامنه حرکتی زانو شود. فرد ممکن است در خم و راست کردن زانو یا حتی در راه رفتن دچار مشکل شود. این محدودیت ممکن است به دلیل درد، تورم یا گیر مکانیکی ناشی از کیست باشد.
احساس ناپایداری زانو
افراد مبتلا به کیست منیسک ممکن است احساس کنند که زانویشان ناپایدار است یا به راحتی “خالی میکند”. این حالت به ویژه در هنگام فعالیت‌های ورزشی یا حرکت‌های ناگهانی مانند دویدن، پریدن یا تغییر جهت، بیشتر رخ می‌دهد.
شنیدن صداهای غیرعادی
در برخی موارد، افراد ممکن است صدای ترک خوردن یا صدای مشابهی در زانو هنگام حرکت کردن بشنوند. این صداها معمولاً در هنگام چرخش زانو یا خم شدن آن رخ می‌دهند و می‌توانند نشانه‌ای از پارگی منیسک یا حرکت کیست درون مفصل باشند.
تشخیص کیست منیسک
تشخیص کیست منیسک معمولاً با ارزیابی علائم بالینی و استفاده از روش‌های تصویربرداری انجام میشود. در ابتدا، پزشک با بررسی سابقه پزشکی بیمار و انجام معاینه فیزیکی، ناحیه زانو را برای بررسی علائم مانند درد، تورم، یا توده لمس میکند.
همچنین، تست‌های حرکتی برای ارزیابی دامنه حرکت زانو و تشخیص علائم مانند قفل شدن یا خالی کردن زانو انجام میشود.
برای تأیید تشخیص و بررسی دقیق‌تر کیست منیسک، تصویربرداری پزشکی ضروری است. روش‌های اصلی شامل موارد زیر است:
- ام‌آر‌آی یکی از دقیق‌ترین روش‌های تشخیصی برای مشاهده منیسک و ساختارهای اطراف آن است. این روش به پزشک امکان می‌دهد تا به وضوح پارگی منیسک و وجود کیست را شناسایی کند.
- سونوگرافی نیز در برخی موارد برای تشخیص کیست‌های کوچک و ارزیابی تورم یا تجمع مایع مفصلی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- رادیوگرافی به تنهایی قادر به نشان دادن کیست‌های نرم منیسک نیست، اما می‌تواند برای تشخیص مشکلات استخوانی مرتبط، مانند آرتروز، مفید باشد.
روش‌های درمان کیست منیسک
درمان کیست منیسک بستگی به شدت علائم، اندازه کیست و وضعیت کلی منیسک دارد. هدف از درمان، کاهش درد، بهبود عملکرد زانو و جلوگیری از آسیب بیشتر است. روش‌های درمانی به دو دسته غیرجراحی و جراحی تقسیم می‌شوند که در ادامه هر دو دسته مورد بررسی قرار می‌گیرند.
روش‌های غیرجراحی
برای بسیاری از بیماران با کیست‌های کوچک و علائم خفیف، روش‌های غیرجراحی می‌تواند کافی باشد. این روش‌ها شامل موارد زیر است:
- استراحت و کاهش فعالیت‌ها: استراحت و کاهش فشار بر زانو به بهبود کیست و جلوگیری از آسیب بیشتر کمک میکند. در این مدت باید از فعالیت‌های سنگین و ورزش‌های پرتحرک که زانو را تحت فشار قرار می‌دهند، خودداری کرد.
- استفاده از یخ: استفاده از یخ بر روی زانو به کاهش درد و تورم کمک میکند. این کار می‌تواند چندین بار در روز، به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه انجام شود.
- داروهای ضدالتهابی: داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (مانند ایبوپروفن) برای کاهش درد و التهاب استفاده می‌شوند. این داروها به کنترل علائم کیست کمک می‌کنند.
- فیزیوتراپی: فیزیوتراپی به تقویت عضلات اطراف زانو، بهبود دامنه حرکتی و افزایش پایداری زانو کمک میکند. تمرینات تقویتی و کششی که توسط فیزیوتراپیست تجویز می‌شوند، می‌توانند به کاهش فشار بر منیسک و کیست کمک کنند.
- تزریق کورتیکواستروئیدها: در مواردی که درد و التهاب شدید باشد، تزریق کورتیکواستروئیدها به داخل مفصل زانو ممکن است کمک کند. این تزریقات به کاهش سریع التهاب و درد کمک می‌کنند، اما ممکن است موقتی باشند.
روش‌های جراحی
اگر روش‌های غیرجراحی موثر نباشند و کیست بزرگ یا دردناک باقی بماند، جراحی ممکن است لازم شود. جراحی برای کیست منیسک شامل چندین روش است:
- آرتروسکوپی زانو: این روش یکی از کم‌تهاجمی‌ترین روش‌های جراحی برای درمان کیست منیسک است. در این روش، از یک دوربین کوچک (آرتروسکوپ) استفاده میشود تا پزشک بتواند مستقیماً داخل مفصل زانو را ببیند. اگر کیست ناشی از پارگی منیسک باشد، پزشک ممکن است پارگی را ترمیم یا بخشی از منیسک آسیب‌دیده را بردارد.
- برداشتن کیست: در برخی موارد، پزشک ممکن است تصمیم بگیرد که کیست را به صورت کامل بردارد. این جراحی نیز معمولاً با استفاده از آرتروسکوپی انجام میشود و کیست از زانو خارج میشود.
- تخلیه کیست: در برخی موارد که کیست به طور واضح مشخص و قابل دسترسی است، می‌توان با استفاده از یک سوزن آن را تخلیه کرد. این روش به کاهش سریع درد کمک میکند، اما ممکن است کیست دوباره پر شود.
توان‌بخشی پس از جراحی
پس از جراحی، برنامه توان‌بخشی برای بازگشت به فعالیت‌های روزمره اهمیت دارد. فیزیوتراپی و تقویت عضلات زانو بخش مهمی از این فرآیند است. این تمرینات به بازگشت دامنه حرکتی و تقویت عضلات کمک می‌کنند تا از عود مشکل جلوگیری شود.