سندرم کمپارتمان چیست و چگونه ایجاد میشود

سندرم کمپارتمان Compartment Syndrome یا کمپارتمنت وضعیتی است که در آن بر اثر بالا رفتن فشار بافت در اندام، درد شدیدی در آن بوجود میاید.

این افزایش فشار منجر به کاهش جریان خون بافت و در نتیجه کاهش اکسیژن رسانی به عضلات و اعصاب میشود. این وضعیت معمولا بدنبال صدمات شدید اندام ایجاد شده و اگر به فوریت درمان نگردد موجب آسیب دائمی در عضلات و اعصاب اندام میشود.

در بعضی منابع به این عارضه ایسکمی ولکمن Volkman’s ischemia هم میگویند.

سندرم کمپارتمان چگونه ایجاد میشود

اندام های انسان ( بازو، ساعد، دست، ران، ساق، پا) معمولا از یک یا چند استخوان تشکیل شده که در اطراف این استخوان ها، بافت های نرم شامل عضلات، عروق و اعصاب قرار دارند. دور تا دور این بافت های نرم را هم پوست پوشانده است.

اگر اندام را یک کیسه از جنس پوست در نظر بگیریم که داخل آن کیسه را بافت های نرم و استخوان ها پر کرده اند، با دقت بیشتر متوجه میشویم که این کیسه حجره حجره است.

به زبان دیگر، پرده هایی به نام فاشیا در داخل این کیسه وجود دارد که آن را به خانه های کوچکتری تقسیم میکند.

بافت های نرم در داخل این خانه های کوچکتر قرار گرفته اند. هر کدام از این حجره ها یا خانه ها را یک کمپارتمان میگویند.

پس هر اندام از چند کمپارتمان کوچکتر تشکیل شده است مثلا ساق چهار کمپارتمان دارد. این پرده ها یا فاشیاها در واقع داربستی بر روی استخوان هستند که بافت های نرم و بخصوص عضلات را در سر جایشان نگه میدارند.

یکی از خصوصیات این فاشیاها اینست که قابلیت کش آمدن زیادی ندارند. نتیجه اینست که هر گروه بافت نرم در درون یک کمپارتمان احاطه شده است که قابلیت اتساع ندارد.

اگر به دلایلی داخل این کمپارتمان خونریزی کند و یا مایع میان بافتی ترشح شود، چون کمپارتمان قابلیت اتساع ندارد فشار داخل آن بالا میرود.

افزایش فشار داخل کمپارتمان بسیار خطرناک است چون فشار از اطراف به عروق خونی زیاد شده و موجب بسته شدن این عروق میشود. نتیجه آن، کاهش جریان خون و کاهش خونرسانی به بافت ها است.

خون و در نتیجه اکسیژن به اندازه کافی به عضله و عصب نمیرسد و در نتیجه آن، عملکرد این بافت ها دچار اختلال میشود. کمبود اکسیژن در عضلات موجب افزایش تورم در آنها میشود و این افزایش تورم به تشدید عارضه کمک میکند.

در واقع تورم و کاهش خونرسانی و مجددا تورم یک سیکل معیوب را ایجاد میکنند که با بازخورد مثبت موجب تقویت خود میشود.

اگر این افزایش فشار به فوریت تصحیح نشود عضلات و اعصاب بر اثر کمبود اکسیژن دچار تغییرات غیر قابل برگشت شده و حتی ممکن است کاملاً از بین بروند. سندرم کمپارتمان تقریبا در هر کمپارتمانی میتواند بوجود آید ولی بیشتر در کمپارتمان جلویی ساق دیده میشود.

♦ شکستگی

♦ کوبیدگی و له شدگی عضله بدنبال ضربه شدید به عضله یا ماندن زیر آوار

♦ کاهش شدید جریان خون به اندام و سپس برگشت جریان خون. مثلا کسی که به علت مصرف مواد مخدر یا الکل مدت زیادی روی یک اندام بدون حرکت بخوابد. این وضعیت موجب کاهش جریان خون به اندام میشود.

با تغییر وضعیت بیمار خون مجدداً به اندام میرسد. به علت آسیب بافتی که در مدت افتادن روی اندام بوجود آمده است، برگشت مجدد جریان خون به آن موجب ترشح مایع میان بافتی به داخل بافت نرم اندام شده که فشار بافت را بالا میبرد.

♦ مصرف کورتیکوستروئید

♦ بستن محکم دور اندام با باند یا گچ.

علائم سندرم کمپارتمان چیست

مهم ترین علامت سندرم کمپارتمان درد است. مشکل اینجاست که ضربه ای که به اندام وارد میشود چه موجب شکستگی و یا آسیب دیگر بافتی شود، خود این شکستگی یا آسیب، دردناک است حتی اگر سندرم کمپارتمان ایجاد نشود.

به همین خاطر ممکن است پرسنل پزشکی درد اندام بیمار را فقط مربوط به شکستگی یا آسیب بافتی بدانند و به فکر سندرم کمپارتمان نباشند.

با این حال درد سندرم کمپارتمان خصوصیاتی دارد که با درد ناشی از شکستگی یا آسیب بافتی متفاوت است. خصوصیات این درد عبارتست از :

• شدت درد بیش از حد انتظار برای آسیب دیده شده یا شکستگی است

• شدت درد در عرض چند ساعت بیشتر میشود

• درد در تمام طول اندام احساس میشود

• درد گنگ و منتشر است

• درد با مسکن های معمولی کم نمیشود

• درد اگر در ساق باشد با حرکت مچ پا شدیدتر میشود

دیگر علائم سندرم کمپارتمان عبارتند از

درمان سندرم کمپارتمان چیست

بعد از اینکه بیمار به پزشک رسید اقدامات زیر انجام میشود.

اگر در درمان این بیماری کوتاهی یا تاخیری صورت گیرد و فشار داخل کمپارتمان مدت زیادی بالا بماند، بیمار دچار ایسکمی ولکمن Volkmann’s contracture یا گانگرن (سیاه شدن) اندام میشود.

سوالات متداول

علت عدم خم شدن انگشتان پای من بعد از عمل جراحی ساق چیست

مشکل در حرکت دادن انگشتان پا از عوارض نادر شکستگی های ساق است. علت این عارضه در غالب موارد آسیب عضلات خم کننده انگشتان است.

این عضلات در پشت ساق و در عمق لایه های عضلانی آن قرار دارند. به علت بروز سندروم کمپارتمان در کمپارتمان یا حجره خلفی عمقی ساق این عضلات فلج شده و بعد از مدتی طول آنها کوتاه میشود.

کوتاه شدن عضله با کشیدن تاندون آن موجب خم شدن انگشت پا به پایین و یا عدم توانایی در حرکت رو به بالای آن میشود.

گاهی هم ممکن است در حین ضربه اولیه، تاندون اکستانسور یا باز کننده انگشتان آسیب دیده و توانایی حرکت انگشتان به سمت بالا از بین بروند.

معمولا وجود پلاک در ساق نمیتواند علت بروز این عارضه باشد.