بورسیت زانو، یک التهاب در بورس ها (کیسه‌های پر از مایع که به کاهش اصطکاک و تسهیل حرکت مفاصل کمک میکنند) است که در ناحیه زانو ایجاد میشود.
بورسیت زانو می‌تواند به دلیل آسیب، التهاب یا فشار بیش از حد بر روی زانو رخ دهد. این بیماری معمولاً با درد، تورم و محدودیت حرکتی همراه است.
آناتومی بورس
قبل از هر چیز باید بدانیم بورس چیست. بورس ها کیسه هایی با دیواره بسیار نازک هستند. در بدن انسان این کیسه ها در بین بافت هایی قرار میگیرند که روی یکدیگر حرکت کرده و میلغزند.
وظیفه این کیسه ها تسهیل حرکت و لغزیدن این بافت ها در کنار یکدیگر است. در حالت عادی داخل این کیسه ها مایع لغزنده ای وجود دارد که موجب میشود دو سطح روبروی بورس روی یکدیگر بلغزند. بورس ها بیشتر در اطراف مفاصل قرار دارند. التهاب بورس را بورسیت Bursitis میگویند.
انواع بورسیت زانو
در اطراف زانو بورس های زیادی داریم و هر کدام از این بورس ها ممکن است ملتهب شده و ایجاد بورسیت کنند. انواع بورسیت زانو عبارتند از
بورسیت جلوی کشکک
پوست جلوی کشکک به راحتی روی آن حرکت میکند و این به خاطر وجود بورس پره پاتلار Prepatellar bursa است. در کسانی که به عللی زیاد زانو میزنند و پوست جلوی کشکک آنها دائماً با زمین تماس داشته و فشار وزن به آن وارد میشود، به علت سایش مکرر در جداره ها، بورس دچار التهاب میشود.
مهمترین علائم این التهاب تورم جلوی کشکک است که به علت ترشح و تجمع مایع در این بورس بوجود میاید. معمولا ناحیه تورم دردناک است و درد با فعالیت بدنی تشدید میشود.
همانطور که گفته شد این بیماری در کسانی که زیاد زانو میزنند مانند کسانی که زمین را میسایند یا موکت یا کاشی در روی زمین نصب میکنند و در باغبان ها بیشتر است.
در ورزش هایی که در آنها ورزشکار در معرض ضربه به جلوی زانو است مثل فوتبال، بسکتبال و کشتی هم این بیماری به کرات دیده میشود. در بیماری روماتیسم مفصلی و نقرس هم احتمال بروز این بیماری وجود دارد.
بورسیت پوپلیتئال
بورسیت پوپلیتئال Popliteal Bursitis در ناحیه پشت زانو رخ می‌دهد و به‌عنوان کیست بیکر نیز شناخته میشود. بورسیت پاپلیتئال معمولاً به دلیل تجمع مایع سینوویال در ناحیه پشت زانو ایجاد میشود و می‌تواند ناشی از آسیب به زانو، آرتروز یا دیگر مشکلات مفصلی باشد. علائم آن شامل تورم در پشت زانو، درد و احساس ناپایداری در زانو است.
بورسیت پس آنسرین
بورس پس آنسرین یا پنجه غازی در قسمت زیر زانو و در سمت داخل آن قرار دارد و مابین تاندون های همسترینگ و استخوان درشت نی است.
عضلات همسترینگ در سمت پشت و داخل ران قرار گرفته و مسئول خم کردن زانو هستند. این عضلات به توسط تاندون همسترینگ به قسمت های بالایی ( و در سمت داخل) استخوان درشت نی متصل میشوند.
کمی بالاتر از محلی که این تاندون به استخوان متصل میشود بورس پس آنسرین بین تاندون و استخوان قرار گرفته تا حرکت آنرا بر روی استخوان تسهیل کند.
بورسیت پس آنسرین در ورزشکاران بخصوص دوندگان بیشتر دیده میشود. بد ورزش کردن مثلا انجام ندادن نرمش های کششی مناسب قبل از انجام ورزش اصلی و یا دویدن در سربالایی و یا سرازیری ها و یا افزایش ناگهانی طولی که یک دونده میدود زمینه را برای این بورسیت مهیا میکند. بورسیت پس آنسرین در افراد چاق و در چرخش ساق و زانو به خارج بیشتر دیده میشود.
بورسیت پس آنسرین یا پنجه غازی Pes anserine Bursitis شایعترین علت درد در سمت داخلی زانو، تقریباً شش سانتیمتر پایینتر از مفصل است. این درد با بالا رفتن از پله بیشتر میشود.
بورسیت زیر کشکک
بورسیت زیر کشکک یا ساب پاتلار Subpatellar Bursitis به علت التهاب بورسی که در زیر کشکک زانو قرار دارد بوجود میاید.
علائم آن شامل درد در ناحیه زانو و احساس ناراحتی در هنگام خم کردن زانو است. این بورسیت معمولاً در ورزشکاران و افرادی که به طور مکرر زانو میزنند، شایع است.
علت بورسیت زانو
بورسیت زانو یک التهاب در بورس‌های زانو است. این التهاب می‌تواند به دلیل چندین عامل مختلف رخ دهد. مهمترین آنها عبارتند از
ضربه و آسیب‌های مستقیم
یکی از شایعترین علل بورسیت زانو، آسیب‌های مستقیم به ناحیه زانو است. این آسیب‌ها می‌توانند ناشی از سقوط، ضربه‌های ورزشی یا حوادث روزمره باشند. فشار یا ضربه به زانو می‌تواند منجر به التهاب در بورس‌ها شود، به ویژه اگر این فشار مکرر باشد.
استفاده بیش از حد و فعالیت‌های ورزشی
فعالیت‌های ورزشی سنگین و حرکات تکراری می‌توانند فشار زیادی بر زانو وارد کنند و منجر به بورسیت شوند.
ورزشکارانی که به طور مکرر زانو میزنند یا در ورزش‌هایی مانند فوتبال، والیبال یا بسکتبال شرکت میکنند، در معرض خطر بیشتری برای توسعه بورسیت قرار دارند. این فشار می‌تواند باعث ایجاد التهاب و تجمع مایع در بورس‌ها شود.
التهاب مزمن
برخی از شرایط مزمن مانند آرتروز، نقرس یا التهاب تاندون‌ها می‌توانند به بورسیت زانو منجر شوند.
در این شرایط، التهاب در مفصل زانو باعث میشود که مایع سینوویال بیشتری تولید شود و این مایع می‌تواند به بورس‌ها فشار بیاورد و منجر به التهاب آنها گردد. به ویژه در بیماران مبتلا به آرتروز، بورسیت ممکن است به‌طور مکرر و مداوم ایجاد شود.
عفونت
عفونت‌ها می‌توانند یکی از علل بورسیت زانو باشند. بورسیت عفونی، که به نام بورسیت سپتیک نیز شناخته میشود، به دلیل ورود باکتری‌ها یا ویروس‌ها به بورس‌ها ایجاد میشود.
این عفونت می‌تواند ناشی از زخم، جراحی یا حتی عفونت‌های پوستی باشد. بورسیت عفونی معمولاً با علائم شدیدتر از جمله درد شدید، قرمزی و تب همراه است.
مشکلات آناتومیکی و ارثی
برخی افراد به‌طور طبیعی ممکن است ساختار زانو یا بورس های خود را به‌گونه‌ای داشته باشند که بیشتر در معرض التهاب و آسیب قرار بگیرند.
این مشکلات آناتومیکی می‌توانند به وجود آمدن بورسیت کمک کنند. همچنین، تاریخچه خانوادگی بیماری‌های مفصلی یا بورسیت نیز می‌تواند یک عامل مؤثر باشد.
سن
سن نیز می‌تواند یکی از عوامل مؤثر در توسعه بورسیت زانو باشد. با افزایش سن، بافت‌های نرم و مفاصل ممکن است بیشتر در معرض آسیب قرار بگیرند. این آسیب‌ها می‌توانند به التهاب در بورس‌ها منجر شوند. افراد مسن‌تر معمولاً بیشتر در معرض بورسیت قرار دارند.
روش‌های تشخیص بورسیت زانو
تشخیص بورسیت زانو به‌طور معمول شامل ترکیبی از معاینه بالینی و روش‌های تصویربرداری است. بورسیت، که التهاب در بورس‌های زانو است، می‌تواند به دلیل آسیب، التهاب یا فشار بیش از حد بر روی ناحیه زانو ایجاد شود. در ادامه به مهمترین روش‌های تشخیص بورسیت زانو پرداخته میشود:
پزشک در ابتدا با بررسی تاریخچه پزشکی بیمار و انجام معاینه فیزیکی کار خود را آغاز میکند. در این مرحله، پزشک به دنبال علائم قابل مشاهده‌ای مانند تورم، قرمزی و گرما در ناحیه زانو می‌گردد.
او ممکن است از بیمار بخواهد که زانو را در حالت‌های مختلف خم کند تا توانایی حرکتی و وجود هرگونه درد یا محدودیت حرکتی را ارزیابی کند. در این معاینه، نقاط حساس در ناحیه زانو نیز بررسی میشود.
اگرچه اشعه ایکس به‌طور مستقیم بورسیت را نشان نمی‌دهد، اما ممکن است برای تشخیص وجود دیگر مشکلات استخوانی یا آسیب‌های مفصلی استفاده شود.
ام‌آر‌آی یکی از بهترین و دقیق‌ترین روش‌ها برای تشخیص بورسیت زانو است. این روش به پزشک این امکان را می‌دهد که نواحی داخلی زانو و بورس‌های ملتهب را به‌وضوح مشاهده کند. ام‌آر‌آی می‌تواند به شناسایی دیگر آسیب‌ها، مانند پارگی منیسک یا تاندون‌ها، نیز کمک کند.
اولتراسوند یکی از روش‌های غیرتهاجمی برای تشخیص بورسیت است. این روش به پزشک امکان می‌دهد تا وضعیت کیسه‌های بورس را به‌صورت زنده مشاهده کند و میزان مایع تجمع یافته در آنها را بررسی کند. این روش معمولاً سریع و بدون عوارض جانبی است.
روش‌های درمان بورسیت زانو
درمان بورسیت زانو به شدت علائم و علت زمینه‌ای آن بستگی دارد و شامل روش‌های غیرجراحی و جراحی میشود. مهمترین روش های درمان را در زیر بررسی میکنیم.
روش‌های غیرجراحی
- استراحت و تغییر فعالیت: استراحت یکی از ابتدایی‌ترین و مؤثرترین روش‌های درمان بورسیت زانو است. پزشکان معمولاً توصیه میکنند که بیماران فعالیت‌هایی که ممکن است فشار را بر روی زانو افزایش دهند، محدود کنند. همچنین تغییر در نوع فعالیت، به‌ویژه برای افرادی که در ورزش‌های فیزیکی شرکت میکنند، می‌تواند به کاهش علائم کمک کند.
- داروهای ضد التهابی: استفاده از داروهای ضدالتهاب (NSAIDs) مانند ایبوپروفن و ناپروکسن می‌تواند به کاهش التهاب و تسکین درد کمک کند. این داروها معمولاً به‌عنوان خط اول درمان در بورسیت زانو تجویز میشوند و می‌توانند به کاهش علائم کمک کنند.
- فیزیوتراپی: فیزیوتراپی یکی از مؤثرترین روش‌ها برای بهبود وضعیت بورسیت زانو است. فیزیوتراپیست‌ها برنامه‌های ورزشی خاصی را برای تقویت عضلات اطراف زانو و بهبود دامنه حرکتی آن طراحی میکنند. تمرینات شامل کشش، تقویت و تمرینات تعادلی می‌تواند به کاهش فشار بر روی زانو و بهبود عملکرد کمک کند.
- سرما و گرما: استفاده از کمپرس یخ در ناحیه آسیب‌دیده می‌تواند به کاهش تورم و درد کمک کند. به‌ویژه در مراحل حاد بورسیت، یخ می‌تواند اثر مثبت داشته باشد. پس از کاهش التهاب، استفاده از گرما نیز می‌تواند به تسکین درد و بهبود گردش خون کمک کند.
- تزریق استروئید: در مواردی که علائم شدید باشد یا به‌سرعت پیشرفت کند، پزشک ممکن است تزریق استروئید به داخل مفصل زانو را توصیه کند. این تزریق می‌تواند به کاهش التهاب و درد کمک کند و معمولاً اثرات فوری دارد.
روش‌های جراحی
اگر درمان‌های غیرجراحی نتوانند علائم را بهبود ببخشند یا اگر بورسیت به‌طور مداوم عود کند، جراحی ممکن است لازم باشد. دو روش جراحی متداول شامل:
- آرتروسکوپی: آرتروسکوپی یک روش کم‌تهاجمی است که در آن یک دوربین کوچک به داخل زانو وارد میشود. پزشک می‌تواند وضعیت بورس را مشاهده کند و در صورت لزوم، مایع اضافی را تخلیه کند و بافت‌های آسیب‌دیده را ترمیم کند.
- برداشتن بورس: در موارد خاصی که بورسیت عود کننده و غیرقابل تحمل باشد، پزشک ممکن است تصمیم به برداشتن بورس ملتهب بگیرد. این روش معمولاً زمانی انجام میشود که سایر روش‌های درمانی مؤثر نبوده‌اند.
روش‌های پیشگیری از بورسیت زانو
با توجه به اینکه بورسیت زانو می‌تواند تأثیرات جدی بر روی کیفیت زندگی افراد داشته باشد، پیشگیری از آن اهمیت ویژه‌ای دارد. در اینجا به برخی از روش‌های مؤثر برای پیشگیری از بورسیت زانو پرداخته میشود:
- تقویت عضلات اطراف زانو می‌تواند به ایجاد حمایت بیشتر برای مفصل و کاهش فشار بر روی بورس‌ها کمک کند. انجام تمرینات قدرتی منظم، مانند تمرینات تقویتی برای عضلات چهارسر ران و همسترینگ، می‌تواند از بروز بورسیت جلوگیری کند.
- قبل از انجام فعالیت‌های ورزشی یا فیزیکی، انجام حرکات کششی و گرم کردن می‌تواند به کاهش خطر آسیب کمک کند. کشش مناسب عضلات و تاندون‌ها می‌تواند از وارد آمدن فشار ناگهانی به زانو جلوگیری کند.
- استفاده از تجهیزات مناسب هنگام انجام فعالیت‌های ورزشی می‌تواند به پیشگیری از آسیب‌ها و در نتیجه بورسیت کمک کند. این شامل استفاده از کفش‌های مناسب و محافظت‌کننده در فعالیت‌های ورزشی و همچنین استفاده از زانوبندها در ورزش‌های پرتحرک است. مثلا برای پیشگیری از بورسیت جلوی کشکک میتوان از زانوبندهایی که یک پد نرم را جلوی کشکک قرار میدهند استفاده کرد.
- حفظ وزن مناسب می‌تواند فشار وارده بر روی زانوها را کاهش دهد. اضافه‌وزن می‌تواند به افزایش فشار بر روی مفاصل و بورس‌ها منجر شود، بنابراین مدیریت وزن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
- اجتناب از فعالیت‌های تکراری که می‌تواند به زانو فشار آورد، یکی از روش‌های مؤثر برای پیشگیری از بورسیت است. تنوع در نوع فعالیت‌های ورزشی و استراحت بین جلسات تمرینی می‌تواند به کاهش فشار بر روی زانوها کمک کند.
- استراحت کافی بین فعالیت‌های فیزیکی و ورزشی برای جلوگیری از آسیب‌دیدگی و التهاب بسیار مهم است. توجه به علائم خستگی یا درد و استراحت در زمان مناسب می‌تواند از بروز بورسیت جلوگیری کند.