لغزش اپی فیز سر استخوان ران. بیماری اسلیپ

نام کامل این بیماری اسلیپ یا لغزش اپی فیز سر استخوان ران Slipped Capital Femoral Epiphysis است. در این بیماری سر استخوان ران بر روی گردن استخوان جابجا شده و به اصطلاح لیز میخورد. این جابجایی مشکلات مهمی را برای بیمار بوجود میاورد که در ادامه به آنها میپردازیم.

اگر فعلا فرصت خواندن مقاله را ندارید میتوانید فیلم زیر را ببینید.

اپی فیز چیست

استخوان بافتی زنده است و رشد میکند. رشد طولی استخوان از طریق صفحات غضروفی است که نزدیک به دو انتهای آن است.

این صفحات غضروفی را صفحه رشد یا اپی فیز مینامند. فعالیت صفحات رشد تا پایان زمان بلوغ ادامه میابد. بعد از پایان بلوغ این صفحات تبدیل به استخوان میشوند و فعالیتشان پایان میابد.

با پایان یافتن فعالیت این صفحات استخوان دیگر رشد طولی نخواهد داشت. قسمتی از استخوان که بین صفحه رشد و سطح مفصلی قرار دارد را اپی فیز مینامند.

استخوان ران یک صفحه رشد در قسمت بالا در قسمت لگن و یک صفحه رشد در قسمت پایین و در نزدیکی زانو دارد. قسمتی از استخوان ران که بالاتر از صفحه رشد بالایی است را اپی فیز سر استخوان ران مینامند.

بیماری اسلیپ یا لغزش اپی فیز سر استخوان ران چگونه ایجاد میشود

در بیماری اسلیپ یا لغزش اپی فیز سر استخوان ران در لگن به عللی که به درستی شناخته شده نیست، صفحه رشد بالایی ران ضعیف شده و اپی فیز سر استخوان ران بر روی گردن استخوان ران به سمت داخل و عقب جابجا میشود.

این جابجایی را لغزش یا سرخوردگی یا اسلیپ slip میگویند. این بیماری معمولا در نوجوانان و در شروع بلوغ بوجود میاید یعنی در همان موقعی که نوجوان شروع به رشد سریع قدی میکند. شیوع این بیماری در پسران دو سه برابر دختران است.

علت بیماری اسلیپ یا لغزش لگن بخوبی شناخته شده نیست ولی میدانیم که در نوجوانان چاق بیشتر دیده میشود.

گاهی اوقات اسلیپ یا لغزش اپی فیز سر استخوان ران دوطرفه است. ممکن است هر دو مفصل ران با هم درگیر شده و یا این اتفاق با فاصله زمانی بیفتد. پس وقتی پزشک متوجه این بیماری در یک طرف لگن میشود بیمار باید تا انتهای دوران بلوغ تحت نظر باشد.

اکثرا بیماری اسلیپ به آرامی شروع و به آرامی پیشرفت میکند ولی گاهی اوقات جابجا شدن اپی فیز بصورت ناگهانی و پس از وارد شدن یک ضربه به ناحیه لگن ایجاد میشود.

جابجایی و لغزش اپی فیز در بیماری اسلیپ به علت ضعیف بودن غضروف صفحه رشد ایجاد میشود. به علت ضعیف شدن صفحه رشد، اپی فیز سر استخوان ران نمیتواند اتصال محکمی با گردن استخوان داشته باشد و در نتیجه به سمت پایین و عقب جابجا میشود.

البته در واقع چیزی که اتفاق میفتند اینست که اپی فیز سر استخوان ران در درون حفره استابولوم باقی میماند و این گردن استخوان است که نسبت به اپی فیز به خارج و جلو حرکت میکند.

در مواردی که حرکت اپی فیز بر روی گردن استخوان ران آرام است بتدریج کال استخوانی در بین لبه اپی فیز و گردن استخوان ایجاد شده و در مواردی این کال مانع از جابجا شدن بیشتر اپی فیز میگردد.

علائم بیماری لغزش اپی فیز سر استخوان ران یا اسلیپ چیست

مهمترین علائم لغزش سر استخوان ران یا بیماری اسلیپ، درد و بد راه رفتن بیمار است. بیمار را معمولا دردی به مدت چند هفته یا چند ماه آزار میدهد. درد ممکن است در کشاله ران و یا حتی در ناحیه زانوی بیمار احساس شود. بیمار میلنگد.

لنگیدن در بیماری اسلیپ هم میتواند به علت درد مفصل ران باشد و هم به علت جابجایی هایی که در اپی فیز و مفصل بوجود آمده ایجاد شود.

جابجابب اپی فیز موجب میشود پای مبتلای بیمار کوتاه تر شود. همچنین بیمار پای مبتلا را در حین راه رفتن به خارج میچرخاند.

از دیگر علائم بیماری اسلیپ یا لغزش اپی فیز، محدودیت در خم کردن و چرخاندن و دور کردن مفصل ران است.

گاهی اوقات لغزش اپی فیز سر استخوان ران بطور ناگهانی و بدنبال یک ضربه نه چندان شدید ایجاد میشود. در این موارد علائم بیماری شبیه به شکستگی های ناحیه گردن استخوان ران است.

تشخیص بیماری اسلیپ بر اساس اظهارات بیمار و معاینه پزشک و علائم رادیوگرافی است که جابجا شدن اپی فیز را نشان میدهد. تغییرات رادیولوژیک در موارد خفیف ابتدا فقط در نمای نیمرخ مفصل ران دیده میشوند.

درمان لغزش سر استخوان ران در ناحیه لگن یا بیماری اسلیپ

هدف از درمان لغزش سر استخوان ران اینست که از پیشرفت لغزش و جابجا شدن بیشتر اپی فیز جلوگیری به عمل آید تا وقتی که بلوغ به پایان برسد و صفحات غضروفی رشد، تبدیل به استخوان شوند.

بعد از این مرحله دیگر بیماری اسلیپ پیشرفت نمیکند چون نقطه ضعف محل، یعنی همان صفحه رشد بسته شده و دیگر وجود نخواهد داشت.

بیماری اسلیپ هر چه سریعتر تشخیص داده شود بهتر است و هرچه زودتر عمل شود نتیجه درمان مناسب تر خواهد بود. درمان دیر هنگام موجب جابجا شدن بیشتر اپی فیز میشود و هرچه این جابجایی بیشتر باشد مشکلات بیمار هم بیشتر خواهد بود.

جلوگیری از پیشرفت لغزش اپی فیز به توسط عمل جراحی است که در حین آن با استفاده از پیچ، اپی فیز به قسمت های پایین تر استخوان فیکس و محکم میشود.

بندرت و در صورتیکه مقدار جابجایی اپی فیز زیاد باشد متخصص جراحی لگن در حین جراحی ابتدا اپی فیز جابجا شده را به سر جایش برگردانده و سپس آنرا در سر جای جدید با پیچ فیکس میکند.

به علت عوارض زیاد جااندازی اپی فیز جابجا شده، معمولاً جراحان علاقه ای به جااندازی اپی فیز نداشته و آنرا در همان وضعیتی که هست فیکس میکنند مگر در موارد خاص و در جابجایی های زیاد.

عوارض بیماری لغزش اپی فیز سر استخوان ران یا اسلیپ

 مهمترین عارضه این بیماری سیاه شدن سر استخوان به علت اختلال در خونرسانی به آن است. این عارضه معمولا بعد از جراحی و بخصوص بعد از جااندازی اپی‌فیز جابجا شده بوجود میاید.

عارضه مهم دیگر بیماری اسلیپ، کندرولیز Chondrolysis یا خراب شدن غضروف مفصل ران است. کندرولیز میتواند موجب درد و محدودیت حرکت در مفصل شود.

مراقبت های بعد از عمل جراحی اسلیپ

 معمولا عمل جراحی باید هر چه زودتر و در عرض یک تا دو روز از تشخیص بیماری انجام شود. بعد از جراحی بیمار تا چند ماه باید با عصا راه برود.

بیمار تا دو سال تحت مراقبت نزدیک پزشک معالج باقی میماند و پزشک ارتوپد با رادیوگرافی های سریال از ناحیه لگن وضعیت سر استخوان ران را دقیقا تحت نظر میگیرد. تا وقتی که صفحه رشد استخوانی نشده است نوجوان باید از فعالیت های شدید بدنی احتراز کند.