آرتروز مچ دست. علائم و درمان

آرتروز مچ دست یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مفصلی است که می‌تواند تاثیرات قابل توجهی بر کیفیت زندگی افراد داشته باشد. این بیماری به تخریب غضروف مفصل مچ دست منجر می‌شود و علائمی مانند درد، تورم و کاهش دامنه حرکتی را به همراه دارد.

آرتروز مچ دست نه تنها عملکرد روزمره را مختل می‌کند بلکه می‌تواند به ضعف عضلانی و تغییرات ساختاری مفصل نیز منجر شود.

با توجه به افزایش شیوع این بیماری در جوامع امروزی به دلیل عوامل مختلفی مانند پیری، استفاده مکرر از دست‌ها در فعالیت‌های روزانه و ورزشی، شناخت دقیق علل، علائم، روش‌های تشخیص، درمان و پیشگیری از آرتروز مچ دست امری ضروری به نظر می‌رسد.

علل بروز آرتروز مچ دست

آرتروز مچ دست می‌تواند از دلایل متعددی ناشی شود که عبارتند از

آسیب‌های مفصلی: آسیب‌های وارد شده به مچ دست مانند شکستگی، دررفتگی یا آسیب‌های لیگامانی می‌توانند زمینه‌ساز بروز آرتروز شوند. این آسیب‌ها ممکن است باعث تغییر در ساختار مفصل شوند و فشار نامتعارف بر غضروف وارد کنند که در نهایت به تخریب آن منجر می‌شود.

فرسودگی ناشی از سن: یکی از عوامل اصلی بروز آرتروز مچ دست، پیری است. با افزایش سن، توانایی بدن در ترمیم و بازسازی غضروف کاهش می‌یابد و غضروف‌ها به تدریج نازک‌تر و آسیب‌پذیرتر می‌شوند. این فرآیند طبیعی می‌تواند منجر به تحلیل غضروف و بروز آرتروز شود.

استفاده مکرر از مچ دست: فعالیت‌های روزمره و ورزشی که نیازمند استفاده مکرر از مچ دست هستند، می‌توانند فشار زیادی بر مفصل وارد کنند. این فشار مداوم می‌تواند باعث سایش و تحلیل غضروف شود. افرادی که مشاغلی دارند که نیاز به حرکت مداوم مچ دست دارند، مانند نوازندگان، کارگران کارخانه‌ای یا ورزشکاران، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به آرتروز مچ دست هستند.

عوامل ژنتیکی: ژنتیک نقش مهمی در تعیین حساسیت فرد به آرتروز مچ دست دارد. اگر یکی از والدین یا سایر اعضای خانواده مبتلا به آرتروز باشند، احتمال ابتلا به این بیماری در فرد بالاتر است. این عوامل ژنتیکی می‌توانند بر ساختار غضروف و مقاومت مفصل در برابر فشارهای خارجی تاثیر بگذارند.

بیماری‌های مرتبط: برخی بیماری‌ها مانند آرتریت روماتوئید، نقرس و دیابت می‌توانند خطر ابتلا به آرتروز مچ دست را افزایش دهند. این بیماری‌ها معمولاً با ایجاد التهاب مزمن و اختلالات متابولیکی همراه هستند که می‌توانند به تخریب غضروف مفصل منجر شوند.

عوامل محیطی و سبک زندگی: عوامل محیطی مانند استفاده ناصحیح از ابزارهای دستی، آسیب‌های تکراری و سبک زندگی کم‌تحرک نیز می‌توانند به بروز آرتروز مچ دست کمک کنند. علاوه بر این، رژیم غذایی نامتعادل و کمبود مواد مغذی ضروری نیز ممکن است نقش مهمی در پیشرفت این بیماری ایفا کنند.

علائم آرتروز مچ دست

آرتروز مچ دست با مجموعه‌ای از علائم و نشانه‌ها همراه است که ممکن است به مرور زمان شدت پیدا کنند و تاثیرات قابل توجهی بر زندگی روزمره فرد داشته باشند.

درد مفصل: درد مچ دست یکی از نخستین و شایع‌ترین علائم آرتروز مچ دست است. این درد ممکن است در ابتدا خفیف بوده و تنها در زمان استفاده از مچ دست احساس شود، اما با پیشرفت بیماری شدیدتر می‌شود و حتی در حالت استراحت نیز قابل توجه است. درد ممکن است به صورت سوزش هم تجربه شود.

کاهش دامنه حرکتی: یکی از علائم آرتروز مچ دست، کاهش دامنه حرکتی مفصل است. فرد ممکن است نتواند دست خود را به طور کامل خم یا راست کند و در انجام حرکات روزمره مانند گرفتن اشیاء یا نوشتن مشکل داشته باشد. این محدودیت حرکتی می‌تواند باعث کاهش استقلال فرد و نیاز به کمک در انجام فعالیت‌های روزانه شود.

تورم: تورم در ناحیه مچ دست نیز از علائم شایع آرتروز مچ دست است. این تورم ممکن است همراه با گرما و قرمزی در ناحیه مفصل باشد و نشانه‌ای از فرآیند التهابی در مفصل است. التهاب مزمن می‌تواند به تخریب بیشتر غضروف و افزایش درد منجر شود.

ضعف عضلانی: ضعف عضلات اطراف مچ دست نیز از علائم آرتروز مچ دست است. این ضعف ممکن است به دلیل کاهش استفاده از دست به دلیل درد و محدودیت حرکتی و همچنین آسیب به عضلات و رباط‌های اطراف مفصل ایجاد شود. ضعف عضلانی می‌تواند باعث کاهش قدرت گرفتن اشیاء و انجام وظایف ساده شود.

صداهای غیرعادی در مفصل: در هنگام حرکت مچ دست، ممکن است صداهایی مانند «ترق» یا «خش خش» شنیده شود. این صداها ناشی از تماس مستقیم استخوان‌ها به دلیل تحلیل غضروف و کاهش روانی مفصل هستند. صداهای غیرعادی می‌توانند نشانه‌ای از تخریب غضروف و تغییرات ساختاری مفصل باشند.

 احساس سفتی: احساس سفتی در مچ دست به ویژه پس از دوره‌ای از عدم فعالیت، مانند بیدار شدن صبحگاهی، از دیگر علائم آرتروز مچ دست است. این سفتی ممکن است باعث کاهش راحتی حرکت و نیاز به انجام حرکات مکرر برای باز شدن مفصل شود.

 تغییرات شکل مفصل: در مراحل پیشرفته‌تر آرتروز مچ دست، ممکن است تغییراتی در شکل مفصل مشاهده شود. این تغییرات می‌توانند شامل ناهماهنگی استخوان‌ها، ایجاد استئوفیت و تغییر در شکل کلی مچ دست باشند که نشان‌دهنده تخریب جدی غضروف و تغییرات استخوانی هستند.

خستگی عمومی: خستگی عمومی و احساس سنگینی در دست نیز از علائم آرتروز مچ دست است. این خستگی ممکن است به دلیل تلاش بیشتر عضلات برای جبران کاهش دامنه حرکتی و درد مداوم ایجاد شود.

تشخیص آرتروز مچ دست

تشخیص آرتروز مچ دست نیازمند بررسی دقیق علائم بالینی و انجام آزمایشات تشخیصی است.

پزشک ابتدا با انجام معاینه فیزیکی مچ دست بیمار، به بررسی علائم مانند درد، تورم، کاهش دامنه حرکتی و ضعف عضلانی می‌پردازد. در این مرحله، سابقه پزشکی بیمار نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد تا عوامل خطر مانند سابقه خانوادگی، آسیب‌های قبلی و بیماری‌های مرتبط شناسایی شوند.

تصویربرداری نقش مهمی در تشخیص آرتروز مچ دست ایفا می‌کند و میتواند شامل روش های زیر باشد

• رادیوگرافی: این روش ساده و غیرتهاجمی به پزشک کمک می‌کند تا تغییرات ساختاری مفصل مانند تحلیل غضروف، تغییر شکل استخوان‌ها و ایجاد اسپوروز را مشاهده کند.
• سی تی اسکن (CT Scan): این تکنیک تصویربرداری با وضوح بالاتر از اشعه ایکس است و به تشخیص دقیق‌تر تغییرات استخوانی و نرم‌افزاری کمک می‌کند.
• ام‌آر‌آی (MRI): ام‌آر‌آی تصاویر دقیقی از بافت‌های نرم مفصل ارائه می‌دهد و می‌تواند به تشخیص آسیب‌های غضروفی و التهابی کمک کند.

اگر پزشک مشکوک به وجود بیماری‌های مرتبط مانند آرتریت روماتوئید باشد، ممکن است آزمایشات خونی درخواست شود. این آزمایشات می‌توانند نشان‌دهنده التهاب مزمن و علل دیگر علائم مشابه باشند.

در برخی موارد، پزشک ممکن است نیاز به برداشت مایع مفصل داشته باشد تا بررسی‌های بیشتری انجام دهد. این آزمایش می‌تواند به تشخیص عفونت یا سایر بیماری‌های مفصلی کمک کند.

تست‌های عملکردی مانند اندازه‌گیری دامنه حرکتی و قدرت گرفتن می‌توانند به ارزیابی تاثیر آرتروز بر عملکرد مچ دست کمک کنند و در تعیین برنامه درمانی موثر باشند.

درمان آرتروز مچ دست

درمان آرتروز مچ دست به هدف کاهش درد، بهبود عملکرد مفصل و جلوگیری از پیشرفت بیماری متمرکز است. روش‌های درمانی به دو دسته کلی غیرجراحی و جراحی تقسیم می‌شوند:

درمان‌های غیرجراحی

از طیف وسیعی از درمان های غیر جراحی برای آرتروز مفصل مچ دست استفاده میشود. مهمترین آنها عبارتند از

 دارودرمانی

• داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی (NSAIDs): داروهای ضد التهابی مانند ناپروکسن به کاهش درد و التهاب کمک می‌کنند و به صورت خوراکی یا موضعی مصرف می‌شوند.
• داروهای ضد درد: مانند پاراستامول برای کاهش درد خفیف تا متوسط استفاده می‌شوند.
• تزریقات کورتیکواستروئید: در موارد شدید، تزریق کورتیکواستروئیدها به مفصل می‌تواند التهاب را به سرعت کاهش دهد.

 فیزیوتراپی و تمرینات تقویتی

فیزیوتراپی نقش مهمی در مدیریت آرتروز مچ دست ایفا می‌کند. تمرینات تقویتی می‌توانند عضلات اطراف مفصل را تقویت کرده و دامنه حرکتی را بهبود بخشند. تکنیک‌های کششی نیز به کاهش سفتی مفصل کمک می‌کنند. استفاده از اسپلینت‌ و بریس ها و دیگر وسایل کمکی می‌تواند در حمایت از مفصل و کاهش فشار بر آن موثر باشد.

تغییرات سبک زندگی

• کاهش فعالیت‌های مضر: اجتناب از حرکات تکراری و استفاده مفرط از مچ دست می‌تواند فشار بر مفصل را کاهش دهد.
• حفظ وزن مناسب: کاهش وزن اضافی می‌تواند فشار بر مفاصل را کاهش داده و روند پیشرفت آرتروز را کند کند.
• تغذیه مناسب: مصرف مواد غذایی غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها و امگا-۳ می‌تواند به کاهش التهاب کمک کند.

درمان‌های مکمل و جایگزین

• طب سوزنی: برخی افراد از طب سوزنی برای کاهش درد و بهبود عملکرد مفصل استفاده می‌کنند.
• ماساژ درمانی: ماساژ می‌تواند به کاهش تنش عضلانی و بهبود جریان خون در ناحیه مچ دست کمک کند.

درمان‌های جراحی

در مواردی که درمان‌های غیرجراحی موثر نباشند و آرتروز مچ دست پیشرفته باشد، جراحی ممکن است ضروری شود. انواع روش‌های جراحی عبارتند از:

خشک کردن مفصل مچ دست: در این جراحی که به آن آرترودز Arthrodesis هم میگویند پزشک ارتوپد غضروف آسیب دیده را از سطح استخوان های مفصل خارج کرده و آن استخوان ها را به یکدیگر متصل کرده و جوش میدهد.

این اتصال استخوان های ممکن است در بین تعداد معدودی از استخوانچه های مچ دست باشد و یا ممکن است تمام آنها به یکدیگر و به استخوان های ساعد متصل شده و جوش داده شوند. این عمل جراحی درد بیمار را از بین میبرد ولی در ازا موجب از بین رفتن حرکات مچ دست هم میگردد.

تعویض مفصل مچ دست: تعویض کامل یا جزئی مفصل مچ دست با پروتز یکی از روش‌های نهایی برای کاهش درد و بهبود عملکرد مفصل است. این روش بیشتر در موارد پیشرفته و شدید آرتروز مچ دست مورد استفاده قرار می‌گیرد.

پیشگیری از آرتروز مچ دست

پیشگیری از آرتروز مچ دست می‌تواند از طریق اتخاذ برخی تدابیر و تغییرات در سبک زندگی امکان‌پذیر باشد. اگرچه ممکن است نتوان از تمام موارد آرتروز جلوگیری کرد، اما با رعایت نکات زیر می‌توان خطر ابتلا به این بیماری را کاهش داد:

محافظت از مچ دست در هنگام فعالیت‌های پرخطر: استفاده از تجهیزات حفاظتی مانند دستکش‌های مناسب در هنگام انجام فعالیت‌های ورزشی یا کارهای فیزیکی می‌تواند از آسیب‌های مفصلی جلوگیری کند. همچنین، اجتناب از حرکات ناگهانی و غیرضروری که ممکن است به مچ دست فشار وارد کنند، اهمیت دارد.

انجام تمرینات تقویتی و کششی: تقویت عضلات اطراف مچ دست از طریق تمرینات مناسب می‌تواند پشتیبانی بیشتری به مفصل ارائه دهد و فشار اضافی بر غضروف کاهش یابد. تمرینات کششی نیز به حفظ دامنه حرکتی مفصل کمک کرده و از سفتی و کاهش انعطاف‌پذیری جلوگیری می‌کنند.

حفظ وزن مناسب: حفظ وزن متعادل می‌تواند فشار اضافی بر مفاصل، از جمله مچ دست، را کاهش دهد. اضافه وزن و چاقی می‌توانند باعث سایش بیشتر غضروف و افزایش خطر ابتلا به آرتروز شوند. رژیم غذایی متعادل و ورزش منظم نقش مهمی در مدیریت وزن دارند.

 رعایت تکنیک‌های صحیح در فعالیت‌های روزانه و ورزشی: آموزش و رعایت تکنیک‌های صحیح در انجام فعالیت‌های ورزشی و استفاده از ابزارهای دستی می‌تواند از آسیب‌های مچ دست جلوگیری کند. استفاده از تجهیزات مناسب و جلوگیری از حرکات تکراری و فشار بیش از حد بر مفصل، اهمیت زیادی دارد.

 تغذیه مناسب: مصرف مواد غذایی غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها، امگا-۳ و ویتامین‌ها می‌تواند به حفظ سلامت مفاصل کمک کند. غذاهایی مانند ماهی‌های چرب، مغزها، میوه‌ها و سبزیجات سبز تیره از جمله منابع خوب برای مواد مغذی مفید برای مفاصل هستند.

اجتناب از مصرف دخانیات و الکل: مصرف دخانیات می‌تواند جریان خون را کاهش داده و فرآیند ترمیم بافت‌های مفصلی را مختل کند. همچنین، مصرف الکل می‌تواند با داروهای مصرفی تداخل کرده و سلامت کلی مفاصل را تحت تاثیر قرار دهد.

مدیریت استرس و حفظ سلامت روان: استرس می‌تواند تاثیرات منفی بر سلامت عمومی بدن، از جمله مفاصل داشته باشد. مدیریت استرس از طریق تکنیک‌های آرام‌سازی مانند یوگا، مدیتیشن و تمرینات تنفسی می‌تواند به حفظ سلامت مفاصل کمک کند.

 مراجعه به پزشک در مراحل اولیه: تشخیص و درمان به موقع مشکلات مفصلی می‌تواند از پیشرفت آرتروز جلوگیری کند. در صورت مشاهده علائم اولیه مانند درد و تورم مچ دست، مشاوره با پزشک و انجام اقدامات لازم می‌تواند تاثیر زیادی در پیشگیری از بروز آرتروز داشته باشد.

با اتخاذ این تدابیر پیشگیرانه، می‌توان خطر ابتلا به آرتروز مچ دست را به میزان قابل توجهی کاهش داد و سلامت مفاصل را حفظ کرد. توجه به این نکات نه تنها از بروز آرتروز جلوگیری می‌کند، بلکه به بهبود کیفیت زندگی و افزایش توانایی انجام فعالیت‌های روزمره کمک می‌نماید.