هنگامی که فشار خون شریانی آنقدر پایین میاید که خون کافی به بافت های بدن نرسیده و بر اثر آن کارکرد بافت دچار اختلال میشود وضعیتی ایجاد میشود که به آن شوک Shock میگویند.
بیماری که دچار ضربه یا تروما Trauma میشود معمولا به علت خونریزی و از دست دادن خون دچار شوک میشود.
این شوک را شوک هموراژیک Hemorrhagic shock یا شوک ناشی از خونریزی یا شوک هیپوولمیک Hypovolemic shock یا شوک کاهش حجمی میگویند( منظور کاهش حجم خون در گردش است).
شایعترین عللی که میتوانند موجب خونریزی شدید شوند بطوریکه موجب شوک شود عبارتند از
- خونریزی از زخم
- خونریزی در داخل ران یا لگن بدنبال پاره شدن عروق بزرگ یا بدنبال شکستگی
- خونریزی در داخل شکم
- خونریزی در داخل قفسه سینه
علائم شوک هموراژیک یا شوک ناشی از خونریزی
در هنگام شوک بیمار رنگ پریده شده، لب هایش سفید و دست و پایش سرد میشود. عرق سردی ممکن است به صورت یا اندام هایش بنشیند. احساس سرما میکند. احساس تشنگی میکند. تند تند نفس میکشد. تعداد ضربان قلبش بالا میرود. سطح هوشیاری او کم شده و از هوش میرود.
سرد شدن و رنگ پریدگی بیمار به علت انقباض عروق پوستی بوجود میاید. بدن بیمار سعی میکند با انقباض عروق محیطی خون را بیشتر به سمت ارگان های حیاتی منتقل کند.
افزایش ضربان قلب در واقع تلاش بدن بیمار برای افزایش خونرسانی به بافت ها است. در این شرایط با اینکه حجم خون در گردش کم شده است ولی بدن سعی میکند با افزایش سرعت جریان خون کمبود حجم را جبران کرده، خون بیشتری را به بافت ها برساند.
بدن تعداد تنفس را افزایش میدهد تا بتواند مقدار اکسیژن خون را بیشتر کند و بدین وسیله با اینکه حجم خون کم شده است، اکسیژن کافی را به بافت ها برساند.
در معاینه این بیماران مشاهده میشود که نبض آنها تندتر میزند. معمولا تعداد نبض این بیماران از ۱۰۰ بیشتر است. فشار خون این بیماران کاهش پیداد کرده و معمولا فشار خون سیستولیک انها از ۹۰ کمتر میشود.
تعداد تنفس بیماران افزایش پیداد کرده، رنگ پریده شده و بدن آنها سرد شده و عرق میکند. مقدار ادار بیمار بشدت کاهش پیداد میکند.
درمان شوک ناشی از خونریزی
اولین و مهمترین اقدام در درمان شوک ناشی از خونریزی جلوگیری از ادامه خونریزی است. اگر بیمار خونریزی از زخم دارد کارا ترین روش برای کنترل خونریزی فشار مستقیم به محل زخم است.
ابتدا چند گاز استریل یا پارچه تمیز را بر روی زخم گذاشته و با کف دست محکم بر روی آن فشار وارد میکنیم.
این فشار را ده دقیقه ادامه میدهیم و سپس بدون اینکه گازها را برداریم آنها را با باند به محل محکم میکنیم ( بستن گاز با باند به دور اندام بدون ده دقیقه فشار اولیه بی فایده است).
پزشک معالج برای شروع درمان شوک هموراژیک معمولا از تزریق سرم هایی مانند سرم رینگر لاکتات یا سرم نمکی برای افزایش حجم خون در گردش استفاده میکند.
اگر بعد از تزریق مقدار کافی سرم فشار خون بیمار بهتر نشود وی نیاز به تزریق خون دارد.
برای درمان قطعی و نهایی شوک پزشک معالج ابتدا با استفاده از معاینه و بررسی های دیگر علت و محل خونریزی را مشخص کرده و سپس بسته به محل آسیب اقدامات لازم را برای بستن رگ خونریزی دهنده و پایان دادن به خونریزی به عمل میاورد.
