شکستگی استخوان ترقوه یا کلاویکل. علل،علائم

شکستگی استخوان ترقوه یا کلاویکول Clavicle در ناحیه شانه جزو شکستگی های شایع بخصوص در بچه ها و ورزشکاران است.

آناتومی استخوان ترقوه ( کلاویکل)

 استخوان ترقوه قسمتی از شانه است . این استخوان مانند استخوان کتف کمک میکند تا اندام فوقانی به تنه اتصال پیدا کند. استخوان ترقوه تنها ارتباط استخوانی اندام فوقانی با تنه است.

ترقوه یک استخوان بلند است که در طول خود دو قوس دارد و به شکل حرف S البته با انحنای کمتر است. این استخوان از طرف داخل در مجاورت استخوان جناغ قرار گرفته و مفصل استرنوکلاویکولر Sternoclavicular را درست میکند و در طرف خارج در کنار زائده آکرومیون از استخوان کتف مفصل آکرومیوکلاویکولر Acromioclavicular را بوجود میاورد.

از زیر این استخوان عروق و اعصاب مهمی عبور میکنند ولی خوشبختانه این عروق و اعصاب در حین شکستگی ترقوه بندرت آسیب میبینند. شکستگی استخوان ترقوه معمولا در قسمت وسطی آن اتفاق میفتد.

علل شکستگی استخوان ترقوه در ناحیه شانه

در حین زایمان

بعضی از نوزادان در حین زایمان مشکل دچار شکستگی این استخوان میشوند. در حین عبور نوزاد از کانال زایمانی فشارهای زیادی که به شانه وی وارد میشود ممکن است آنقدر زیاد باشد که موجب شکسته شدن استخوان ترقوه شود.

ضربه مستقیم

استخوان ترقوه تا سن بیست سالگی کاملا سفت و محکم نمیشود و تا این سن بر اثر ضربات مستقیم به راحتی دچار شکستکی میشود. این ضربات مستقیم میتوانند بطور مثال بدنبال اصابت چوبدستی به استخوان ایجاد شوند.

ضربه غیر مستقیم

ضربه غیر مستقیم به استخوان ترقوه معمولا در حین ورزش و به علت زمین خوردن ایجاد میشود. در حین زمین خوردن فرد بطور غیر ارادی دست خود را بصورت کشیده به جلو میاورد و معمولا اولین جایی که به زمین برخورد میکند کف دست است.

نیروی برخورد به زمین از کف دست به آرنج و بعد به شانه اعمال شده و میتواند موجب شکستگی ترقوه شود. گاهی اوقات هم شکستگی بر اثر افتادن بر روی شانه ایجاد میشود.

خصوصیات شکستگی استخوان ترقوه

هر جایی از استخوان ترقوه ممکن است دچار شکستگی شود ولی شایعترین محل شکستگی، محل اتصال یک سوم وسطی و یک سوم خارجی استخوان است.

بدنبال شکستگی معمولا استخوان، به دو قطعه داخلی یا مدیال ( آنکه به جناغ نزدیک است) و خارجی یا لترال ( آنکه به شانه نزدیک است) تبدیل میشود.

معمولا  قطعه خارجی بر اثر وزن اندام فوقانی به سمت پایین و بر اثر انقباض عضلات اطراف شانه به سمت داخل جابجا میشود.

شکستگی در انتهاهای داخلی و خارجی استخوان ترقوه کمتر دیده میشود و علائم آنها شبیه به دررفتگی مفاصل نزدیک آنها یعنی مفاصل آکرومیوکلاویکولر Acromioclavicular joint و استرنوکلاویکولر Sternoclavicular joint است.

علائم شکستگی استخوان ترقوه

مهمترین علائم این شکستگی عبارتند از

تشخیص شکستگی استخوان ترقوه

درمان شکستگی استخوان ترقوه

  درمان اکثر این شکستگی ها بصورت غیر جراحی است. جااندازی دقیق این شکستگی بصورت بسته معمولا امکانپذیر نیست و در اکثر موارد نیازی هم به جااندازی بسته وجود ندارد. پزشک معالج اجازه میدهد قطعات شکسته شده در همان وضعیت جابجا شده جوش بخورند.

ساده ترین درمان بسته این شکستگی، آویزان کردن اندام فوقانی به گردن است. نوعی از این درمان که همراه با آویزان کردن ساعد به گردن، بازو هم به تنه بسته میشود را بانداژ ولپو میگویند.

بیمار اگر بچه باشد بمدت ۲-۱ هفته و اگر بزرگسال باشد بمدت ۳-۲ هفته در همین حالت میماند تا شکستگی فرصت جوش خوردن را داشته باشد.

روش دیگر درمان غیر جراحی این شکستگی، بانداژ خاصی به شکل عدد هشت انگلیسی figure of eight است که به توسط پزشک ارتوپد در اطراف هر دو شانه و ترقوه بسته میشود.

هدف از این نوع بستن شانه جااندازی شکستگی و یا حفظ قطعات در حالت جاافتاده با به عقب بردن شانه ها است ولی در عمل معمولا این طریقه بانداژ نمیتواند این هدف را عملی کند به همین خاطر امروزه کمتر از این روش استفاده میشود.

بانداژ به شکل حرف ۸ اگر سفت بسته شود میتواند با فشار بر روی ورید های شانه موجب ورم اندام فوقانی شود و یا ممکن است با فشار بر روی اعصاب شانه موجب فلج اعصابی شود که از ناحیه شانه عبور میکنند.

در هر صورت اگر از این روش درمانی استفاده میشود بیمار باید بعد از چند روز مجددا به پزشک معالج مراجعه کند تا پزشک از سفت نبودن بانداژ و عدم فشار بانداژ بر روی عروق و اعصاب مطمئن شود.

استفاده از دارو در چند روز اول بعد از شکستگی در کاهش درد موثر است. در مدت درمان که اندام فوقانی بیمار بسته شده است باید مرتبا مفاصل دست، مچ دست و آرنج را حرکت داد تا از محدود شدن حرکات و خشکی مفصلی پیشگیری شود.

نرمش های لازم برای افزایش دامنه حرکتی شانه و برای تقویت عضلات شانه باید بلافاصله بعد از کاهش درد بیمار شروع شوند. بعد از اینکه قدرت شانه به حد قبل از شکستگی رسید بیمار میتواند به ورزش مورد علاقه خود بازگردد.

شکستگی های ترقوه معمولا بدون مشکل خاصی جوش میخورند ولی نامنظمی در محل شکستگی معمولا از روی پوست دیده میشود و در لمس به دست میخورد.

این برجستگی و نامنظمی به مرور زمان کوچکتر میشود. در بچه ها بعد از مدتی کاملاً ناپدید شده ولی در بزرگسالان ممکن است مقداری از آن برجستگی باقی بماند.

اگر بیمار از این برجستگی ناراحت بود بعدا میتواند با عمل جراحی استخوان زیادی را صاف کند. بعد از پایان درمان معمولا بعد از مدتی کارکرد شانه به حد طبیعی خود برمیگردد.

در چه مواردی نیاز به عمل جراحی شکستگی استخوان ترقوه وجود دارد

در موارد معدودی شکستگی ترقوه نیاز به عمل جراحی دارد که مهمترین آنها عبارتند از

در این روش، شکستگی جااندازی شده و به توسط میله داخل استخوانی و یا پلاک، فیکس و بیحرکت میشود.

عوارض شکستگی های استخوان ترقوه

عوارض این شکستگی نادر است ولی مهمترین آنها عبارتند از

عوارض پوستی

پاره شدن پوست روی استخوان میتواند موجب تبدیل شدن شکستگی بسته به یک شکستگی باز شود

عوارض عروق و عصبی

آسیب به عروق و اعصاب زیر استخوان میتواند بر اثر فشار لبه تیز قطعات شکسته شده ایجاد شود

جوش نخوردن شکستگی

در یک درصد مواردی که درمان بصورت بسته انجام میشود جوش نخوردگی شکستگی دیده میشود. کلا این عارضه نادر بوده و بیشتر، عارضه درمان جراحی شکستگی است.

بد جوش خوردن شکستگی

بد جوش خوردن شکستگی استخوان ترقوه صورت برجسته ماندن محل شکستگی است. به این برجستگی Hump میگویند.

این برجستگی همانطور که گفته شد در کودکان معمولا بعد از مدتی از بین میرود ولی در بزرگسالان گرچه کوچکتر میشود، ممکن است مقداری برجستگی برای همیشه باقی بماند. بیمار میتواند بعدا با عمل جراحی برجستگی را بردارد.