مفصل چیست

مفصل ها موجب میشوند تا استخوان ها بتوانند در کنار هم حرکت کنند و این حرکت موجب تغییر شکل اسکلت و بدنبال آن تغییر شکل کل بدن میشود و این تغییر شکل است که به انسان اجاره میدهد تا بتواند بر روی محیط پیرامون خود تاثیر بگذارد و یا موقعیت خود را در مکان جابجا کند.

معمولا در محل مفصل استخوان ها قدری حجیم تر میشوند تا سطح تماس آنها با یکدیگر بیشتر شود. این افزایش سطح تماس هم موجب حرکت بهتر و هم پایداری بیشتر در حین حرکت میشود.

مفصل قسمتی از سیستم حرکتی بدن انسان است که فعالیت زیادی دارد و به علت همین فعالیت زیاد است که بیش از قسمت های دیگر این سیستم دچار اختلال در عملکرد میشود. بیشترین بیماری های سیستم حرکتی بدن در مفاصل است.

درد، تورم و خشکی در حرکت از معمول ترین مشکلات سیستم حرکتی است که به علت اختلال در کارکرد مفصل بوجود میاید.

از لحاظ کارکردی سه نوع مفصل در بدن انسان وجود دارد.

مفصل متحرک یا دی آرتروز

در مفصل های متحرک یا دی آرتروز Diarthrosis دو استخوان تشکیل دهنده مفصل کاملا آزادانه در کنار یکدیگر حرکت میکنند. مانند مفصل مچ دست یا زانو. در مفصل زانو استخوان درشت نی کاملا در مقابل استخوان ران حرکت کرده و به جلو و عقب میرود.

مفصل نیمه متحرک یا آمفی آرتروز

در مفصل های نیمه متحرک یا آمفی آرتروز Amphiarthrosis استخوان های تشکیل دهنده مفصل توسط بافتی دیگر به یکدیگر چسبیده اند. گرچه این استخوان ها میتوانند نسبت به هم حرکت کنند ولی این حرکت آزادانه و کامل نیست.

به عنوان مثال میتوان از مفاصل بین دو مهره کمری یا مفصل بین استخوان های درشت نی و نازک نی در ناحیه زانو نام برد.

مهره های کمر به توسط دیسک بین مهره ای به هم متصل میشوند. گرچه با تغییر شکل دیسک مهره ها میتوانند کمی نسبت به هم حرکت کنند ولی این حرکت محدود است.

مفصل بدون حرکت یا سین آرتروز

در مفصل بدون حرکت یا سین آرتروز Synarthrosis دو سر استخوان ها به توسط غضروف یا رباط به هم متصل شده و عملا حرکتی بین دو استخوان وجود ندارد. مثل مفصل بین استخوان های جمجمه

گرچه جمجمه از تعدادی استخوان صفحه های در کنار هم درست شده است که از هم جدا هستند ولی این استخوان ها نسبت به هم حرکتی ندارند.

ساختار مفاصل دی آرتروز

 مفاصل متحرک یا دی آرتروز از قسمت های زیر تشکیل شده اند:

غضروف

غضروف بصورت لایه ای است که انتها های استخوان ها را پوشانده و موجب روان شدن حرکت دو استخوان نسبت به یکدیگر میشود

کپسول مفصل

کپسول مفصل پرده یا کیسه ایست که دور تا دور مفصل را پوشانده است و در بالا و پایین در محلی که غضروف تمام میشود محکم به استخوان میچسبد.

کپسول مفصل یکی از ساختمان هایی است که موجب نگه داشته شدن دو سر استخوان در محل مفصل در کنار هم میشود

رباط یا لیگامان

رباط یا لیگامان Ligament نوارهایی از بافت لیفی یا فیبرو و بسیار محکم هستند که در اطراف مفصل و بیرون کپسول مفصلی قرار گرفته و موجب پایداری مفصل میشوند.

رباط ها مانع از حرکت مفاصل در جهات خاصی میشوند تا بدین وسیله موجب شوند تا مفصل فقط در جهت های معینی حرکت کند. در اغلب اوقات رباط ها به کپسول مفصلی چسبیده و جزئی از آن هستند.

لایه سینوویال

لایه سینوویال Synovial membrane یک لایه سلولی ظریف است که سطح داخلی کپسول مفصلی را میپوشاند و وظیفه آن ترشح مایع سینوویال Synovial fluid است.

مایع سینوویال مایع لزج و لغزنده ایست که در درون کپسول مفصل است و در بین سطوح مفصل موجب روان شدن لغزش غضروف ها بر روی هم میشود. این مایع همچنین غضروف مفصلی را هم تغذیه میکند.

منیسک

منیسک Meniscus در مفصل زانو وجود دارد. از جنسی شبیه غضروف است و موجب افزایش پایداری مفصل شده و نقش جذب کننده شوک های ناشی از ضربات ناگهانی به مفصل را هم بازی میکند.

مفصل های متحرک چه انواعی دارند

محلی که استخوان ها در کنار یکدیگر قرار گرفته اند را مفصل میگویند. از لحاظ کارکردی سه نوع مفصل در بدن انسان وجود دارد. یکی از آنها مفاصل متحرک یا دی آرتروز است.

در این نوع مفاصل دو استخوان تشکیل دهنده مفصل کاملا آزادانه در کنار یکدیگر حرکت میکنند.

مفاصل متحرک یا دی آرتروز انواع گوناگون دارند که عبارتند از

مفصل گوی و کاسه ای

در مفصل گوی و کاسه ای Ball and socket joint سر یک استخوان به شکل کره و سر استخوان دیگر به شکل یک کاسه است و این دو استخوان در یکدیگر فرو میروند مانند مفاصل ران و شانه. این مفاصل از آزادترین مفصل ها بوده و در همه جهات حرکت میکنند.

مفصل لولایی

مفصل لولایی Hinge joint مانند لولا فقط در یک جهت اجازه خم و راست شدن را میدهند مانند مفاصل آرنج و زانو و مچ پا که فقط در یک جهت حرکت کرده و حرکت جانبی ندارند.

مفصل محوری

در مفصل محوری Pivot joint یک استخوان حول محور مرکزی استخوان دیگر میچرخد مانند مفصل بین استخوان های زند زیرین و زبرین و یا مفصل بین مهره های اول و دوم گردن

مفصل لقمه ای

در مفصل لقمه ای Condyloid joint انتهای یک استخوان که به شکل بیضوی و تخم مرغی است در حفره استخوان دیگر که آن هم بیضوی است میچرخد مانند مفصل مچ دست

مفصل لغزنده

در مفصل لغزنده Sliding joint دو استخوان مجاور بصورت محدودی در کنار هم کمی میلغزند. این استخوان ها در محل مفصل به توسط رباط های بسیار قوی به هم متصل شده و حرکت کمی دارند مانند مفاصل بین استخوانچه های مچ دست و یا مفصل بین استخوان ساکروم و ایلیوم در لگن

مفصل زینی شکل

دو استخوان مجاور در مفصل زینی Saddle joint مانند زین اسب در هم فرو رفته اند مانند مفصل بین اولین متاکارپ و استخوان تراپزیوم در مچ دست.